―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.8.Neftni tozalash va qayta ishlash Quduqdan olinadigan xom neft – yengil alanga oladigan yashilsimon-jigar rangli o‗tkir hidga ega bo‗lgan yog‗li suyuqliqdir. Konlarda katta hajmdagi rezervuardarda saqlanadi, u yerdan tankerlar yoki quvuruzatmalar orqali neftni qayta ishlaydigan zavodning rezervuarlariga tashiladi. Ko‗pgina zavodlarda har xil turdagi xom neftlar oldindan laboratoriyada tekshirilgandan keyin xossalari bo‗yicha alohida rezervuarlarda saqlanadi. Bu tekshirish ma‘lumotlarida uning tarkibidagi benzinning, kerosinning, moylash moylari, parafin va mazutning miqdori ko‗rsatiladi. Neftning kimyoviy tarkibi har xil bo‗ladi, ya‘ni parafinli bo‗lib, katta qismi parafinli uglevodorodlardan naftenli va asfaltlardan tashkil topgan, asosan asosan sikloparafinli uglevodorodlardan tashkil topadi. Ko‗p oraliqli yoki aralash turdagi parafinli turlari ham mavjud. Parafinli neftlar naftenli yoki asfaltli neftlar bilan taqqoslanganda uning tarkibida benzin ko‗proq va oltingugurt kamroq bo‗ladi. Undan moylovchi moylar va parafinlar olinadi. 84 Xom neftning naftenli turlarida kam miqdorda benzin bo‗lib, oltingugurt, mazut va asfalt ajratib olinadi. Xom neftning tarkibida ma‘lum miqdordagi erigan gaz bo‗ladi, tarkibi bo‗yicha tabiiy gazga mos keladi va yengil parafinli uglevodorodlardan tashkil topgan. Xom neftning suyuq fazasida yuzlab uglevodorodlar va boshqa birikmalar mavjud bo‗lib, qaynash harorati 38°С dan 430°С atrofida bo‗ladi. Masalan, benzin fraksiyasida 200 gacha har xil uglevodorodlar bo‗ladi, lekin benzin turida 60 ta uglevodorodlar metandan boshlab bo‗lib, qaynash harorati 161°С dan metilengacha (aramatik uglevodorodlar) qaynash harorati 165°С Ularning tarkibida parafinlar, sikloparafinlar va aramatik uglevodorodlarning birikmasi mavjud hamda olefinlar mavjud bo‗lmaydi. Uglevodorodli benzinlarni tarkibini tahlil qilish uchun katta mehnat sarflanadi ya‘ni an‘anaviy shablonlarda tadqiqot olib borishning imkoniyati yo‗q. Shuning uchun qaynoq neft mahsulotlari qaynash haroratining chegarasi va zichligi hamda kimyoviy tarkibi bo‗yicha har xil fraksiyalarga ajratiladi. Asfaltlarda va shunga o‗xshash qoldiq mahsulotlar tarkibiga kiruvchi birikmalar juda murakab tuzilishga egadir. Tahlillar ularni politsiklik birikmalarga ega ekanligini ko‗rsatadi. Neftni va gazni qayta ishlash bosqichlari . Xom neft va gaz bir necha bosqichli tozalash jarayonlaridan o‗tkaziladi. Tozalash va qayta ishlash jarayonidan keyin sanoatda va maishiy tizimda qo‗llaniladigan eng oxirgi mahsulotga aylanadi. Ko‗tarilgandan keyin bosim ostida gaz yoki suv kondagi ajratgichda tabiiy gaz va yengil benzin ajratiladi, suyuq neft saqlanib qoladi. Qator turkumli nasos stansiyalari yordamida neft neftni qayta ishlash zavodlariga saqlash uchun haydaladi. U yerda termik ishlov berish uchun rektifikatsiya kolonnalariga beriladi. Rektifikatsiya kolonnasida benzinga, kerosinga, har xil gazoyllarga, yog‗li distillyatlarga va og‗ir qoldiqlarga ajralishi sodir bo‗ladi. |