Neriman Qurban indd

xəstəliyi” adlandırılan ağrılı, nadir qan xəstəliyiydi, bir sözlə, 

taleyi məlum idi...

 

***

 Artıq Əsəd bəyin dərdi, az qala, şəhər camaatının dərdinə 

çevrilmişdi, “Müsəlman”a – gəldiyi gündən onu belə çağırır-

dılar – kömək eləmək üçün hər şeyə əl atırdılar: don Servilyo 

tez-tez  ona  baş  çəkir,  ağrılarını  unutması  üçün  dua  eləyir, 

gəzməyə  çıxarırdı;  “Pansione  San-Mateo”  pansionunun 

sahibəsi Doroteya Flatov – Doco ona bir qab makaron aparır-

dı ki, acından ölməsin; şəhərin meri və polis şerifi aradabir 

baş çəkib məşhur qonağın vəziyyətilə maraqlanırdılar. 

 Əlbəttə, mühacirlər arasında həm onun tanıdıqıarı, həm 

də  onu  tanıyanlar  vardı,  yardım  əllərini  əsirgəməzdilər, 

amma Əsəd bəy kimsəyə ağız açmaq istəmirdi, məşhur yazı-

çıya qayğı göstərməyi mənəvi borc sayanlar özləri müraciətsiz-

filansız gəlirdilər...

 Bir gün təxminən yaşıdı və “həmyerliləri” olan cavan ər-

arvad qapısını döyüb tanış oldular: Stefan Paul Anders, Trit-

tenhaymda doğulub, ilahiyyatı öyrənib, məktəbdə latın dilini 

və ilahiyyatı tədris eləyib, katolik jurnalının redaktoru olub, 

sonra  Köln  və  Yena  universitetlərində  tarixi,  ədəbiyyatı 

öyrənib; arvadı Doroteyayla da elə Yenada tanış olub, evlə-

niblər; nasional-sosialistlər hakimiyyəti ələ keçirəndə Doro-

teyanın taleyindən narahat olduqlarına görə – yəhudiymiş – 

Pozitanoya gəlib burda yaşamağı qərara alıblar; Düzdü, Ste-

fan  arada  qayıdıb,  iki  il  Berlin  radiosunda  işləyib,  amma 

sərbəst yaradıcılıqla məşğul olmağa üstünlük verib; hekayələr 

yazır,  roman  üzərində  çalışır,  portretlər,  peyzajlar  çəkməyi 

sevir; Əsəd bəyin kitablarını oxuyublar, ona böyük rəğbət ləri 

var; Stefan şəhərin məşhur qonağının portretni çəkməyi ar-

zulayır...

---

545

 “İltifatınıza görə, sağ olun, – Əsəd bəy, nəhayət, başını qat-

mağa, əzablarını yüngülləşdirməyə bir vasitə tapıldığına se-

vindi. – Sizi maraqlandırdığıma görə məmnunam...”

  Razılaşdılar  ki,  Stefan  (şübhəsiz,  arvadıyla  birgə)  gələcək, 

Əsəd  bəyin  portreti  üçün  müşahidələr  aparacaq,  eskizlər 

çəkəcək.

 O gündən həftədə bir, ya iki dəfə gəlir, bir kənarda sakitcə 

əyləşib yazmağına, gəzişməyinə, fikirləşməyinə baxır, nəyisə 

öz  aralarında  astadan  müzakirə  eləyirdilər.  Hətta,  dostlaş-

mışdılar,  yaradıcılıqdan  danışır,  Stefanın  gətirdiyi  konyak-

dan içirdilər. Nyu-Yorklu jurnalistlərdən biri onu nə vaxtsa 

“səccadə  gəzdirməyən,  dua  eləyəndə  Məkkənin  səmtini  müəyyə-

nləşdirə bilməyən, donuz əti yeyən və şərab içən adam” kimi təsvir 

eləmişdi.  Bütün  bunları  gözlərilə  görən  Doroteya  çox-çox 

sonralar yazacaqdı: “Əsəd bəy həmişə müsəlman olduğunu xüsu-

si qeyd eləyirdi, amma bir dəfə də olsun, onun dua elədiyini, ya da 

namaz qıldığını görmədim”.

 Milad bayramı ərəfəsində portret hazır oldu. Əsəd bəy Ste-

fanın işindən razı qaldı: gözəldi, daxili aləmini sifətində əks 

etdirməyi bacarıb:

 “Amma sənə zəhməthaqqı verə bilməyəcəyəm, dostum, – 

dodaqlarında əzab dolu təbəssüm peyda oldu, – indi özümün 

köməyə ehtiyacım var”.

  “Narahat  olmayın,  –  Stefan  dilləndi,  –  onsuz  da 

zəhməthaqqı almaq fikrim yox idi. Sadəcə, Əsəd bəyə layiq 

nəsə eləmək istədim...”

  Milad  bayramından  sonra  Əsəd  bəyin  vəziyyəti  lap 

pisləşdi, ağrılar o qədər dözülməz olurdu ki, yaralı qurd kimi 

ulayırdı; ayaq barmağındakı qaraltı get-gedə böyüyür, yavaş-

yavaş qıçına yayılırdı. Bir daha Covanni Centileyə üz tutmalı 

oldu. Centilenin xahişilə xəstəyə baş çəkməyə gələn doktor 

Fiorentino onu Salerno xəstəxanasına aparmaqdan başqa bir 

çıxış yolu tapmadı.

 Salerno xəstəxanasındakı müalicə də yaxşı nəticə vermədi: 

dava-dərman  qanqrenanın  qarşısını  ala  bilmir,  üstəlik, 

---

546

xəstənin əzablarını azaltmaq üçün tez-tez morfi vurmalı olur-

dular. Sol ayağının iki barmağının kəsilməsi belə, Əsəd bəyi 

sürətlə  yaxınlaşan  ölümdən  qurtara  bilmədi:  çəkdiyi 

işgəncələrdən, az qala, günbəgün əriyir, qocalırdı.

 İnsana nə vaxtsa sevdiyi, sonralarsa xəyanət eləmiş kəs qədər yad