Neriman Qurban indd

nüz! «Müsavat» şöbələrini hər şəhər və kəndlərə yayınız! Durmaq 

zamanı  deyil;  bir  az  səbir  eləsəniz,  gözəl  ölkəmiz  fut  оlub  əldən 

gedər...”

Bu fikirləri də o vaxt qələmə aldı: “Mən bolşevizmə ziddəm. 

Bolşevizm  heç  bir  millət  üçün,  xüsusən  bizim  kimi  əsarətdən 

yenicə  xilas  olmuş  millətlər  üçün  heç  bir  səadət  gətirməz.  Bolşe-

vizmin sonu hərc-mərclikdir. Biz gərək bolşevizmin öz vətənimizə 

gəlməsinə bütün ciddiyyətimizlə mane olaq”. 

Elə  o  vaxt  –  1919-cu  il  yanvarın  19-da  Milli  hökumətin 

başçısı Fətəli xan Xoyskinin Krım Milli Direktorluğuna gön-

---

28

dərdiyi məktub göndərdi: “...mən hökumətin 1 noyabr 1918-ci 

il tarixli qərarına əsasən Mir Yusif Vəzirova Azərbaycan Demok-

ratik  Cümhuriyyətinin  Krım  hökuməti  yanındakı  nümayəndəsi 

olmağı  tapşırmışam”.  Yusif  Vəzirsə  fеvralın  3-də  Хarici  İşlər 

Nazirliyinə  yazırdı:  “On  beş  gün  bundan  əvvəl  hökumətimizin 

diplоmatik nümayəndəsi təyin еdildiyimi bildim. Bu barədə хəbəri 

mənə  Simfеrоpоla  gələn  Kiyеvdəki  Azərbaycan  Kоlоniyasının 

еlçisi  çatdırdı.  Təəssüf  ki,  bu  barədə  hökumətimiz  tərəfindən 

göndərilən rəsmi sənədi indiyədək ala bilməmişəm”. 

 Bir neçə ay da Krımda qaldı, yоllar təhlükəli оlduğundan, 

Kiyеv  ətrafında  qırmızılarla  Ukrayna  Milli  Hərəkat  qüv-

vələrinin  arasında  qanlı  döyüşlər  gеtdiyindən  məqam 

gözlədi  ki,  Kiyеvə  qayıdıb  vəzifəsinə  başlasın.  Amma 

bolşeviklər  şəhəri  tutduğundan  bir  daha  Kiyеvə  qayıda 

bilmədi,  Bakıya  getmək  ümidilə  artıq  müttəfiqlərin  donan-

masının  nəzarətində  olan  Odessaya  yollandı.  Amma  burda 

tamam  gözləmədiyi  vəziyyətlə  qarşılaşıb  öz  dərdini  unut-

du:  şəhərdə  yaşayan  həmyerliləri  Vətənə  dönmək,  ya  da 

acından  ölməmək  üçün  ondan  kömək  umur,  bəziləri  də 

səfir  kimi  ticarət  elədikləri  malların  göndərilməsini  belə 

tələb eləyirdilər. Bir neçə nəfərə kömək eləməyi bacarmışdı, 

əlyazmalarının  müəyyən  hissəsini  “Azərbaycan”  qəzetinə, 

Üzeyir  bəyə  göndərib  bir  qədər  təskinlik  tapdı,  amma  bü-

tün bunlar düşdüyü çıxılmazlığın miqyasını daha da artırdı: 

hökumət diplomatik nümayəndəliyin təşkili məsələsini həll 

eləyə bilmirdi.

  Üstəlik,  Odessada  hərc-mərclik  başlanmışdı,  həyatı  hər 

dəqiqə  təhlükə  altındaydı.  Qırmızılarla  ağlar  atışırdılar,  bu 

vəziyyətdən  istifadə  eləyən  quldurlar,  soyğunçular,  qatillər 

özlərini  şəhərdə  çox  rahat  hiss  eləyirdilər.  Artıq  ilk  fürsət 

düşən  kimi,  Bakıya  qayıtmaqdan  başqa  çıxış  yolu  yox  idi. 

Vəziyyət  hökumətə  göndərdiyi  məktubda  da  yazmışdı: 

“Şəhərin vəziyyəti büsbütün alt-üst olub, hər zaman, xüsusən də 

gecələr kefli əsgərlər güllə atır, xalqın rahatlığını pozurlar”.

---

29

Belə  bir  vaxtda  –  aprelin  15-də  Milli  Hökumətdən  yeni 

təyinat aldı: artıq Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin 

Ukrayna,  Polşa  və  Krım  respublikalarındakı  diplomatik 

nümayəndəsiydi.

Amma  nümayəndəliklərin  işini  qurmaq  üçün  vəsait  ça-

tışmırdı,  bina  və  avadanlıq  almaq,  yaxud  kirayə  götürmək, 

əməkdaşlara  maaş  verməyə  pul  yox  idi.  Yenə  hökumətə 

məktub yazmaq məcburiyyətində qaldı: “...Odessada Azərbay-

can  konsulluğunun  yaradılması  üçün  çoxlu  pul  lazımdır,  ondan