583
Əgər icazə versələr, bu mənə çox kömək olar, ələxüsus papiros
barədə... Sizin hələ yayda yazdığınız məktubu indi almışam. Çox
şad oldum ki, uşaqlar sağ-salamatdırlar, yaxşı oxuyurlar. Səhhə-
tinizi qoruyun. Qohumlara və tanışlara salam deyin. Bərk-bərk
öpürəm sizi.
Bütünlükdə sənin Yusufin”.
Məktubu yaza-yaza düşünürdü ki, ailəsi bu il qışı onsuz
qarşılayacaq, bəlkə, altı qış da beləcə ötüb-keçəcək...
Altı qış!
Son günlərin ağrılarından sonra buna heç ümidi yox idi...
Yanvarın dördünə keçən gecə də ağrı qəfil gəldi,
qəddarcasına sinəsini kəsib-doğradı, heç səsini çıxarmağa da
imkan vermədi...
Son eşitdiyi bayırda çovğunun vıyıltısı, yan çarpayıda
kiminsə sayıqlaması, hardan gəldiyini ayırd eləməyə macal
tapmadığı “Getmə!” fəryadı oldu; son gördüyüsə, iç dünya-
sından ağlagəlməz sürətlə keçən ömür məqamları, bir də
Bilqeyis xanımın və uşaqlarının sifətləriydi.
Səhər yanaşı çarpayıda yatan, bu yaxınlarda gətirilmiş
dustaq onun hərəkətsiz üzünü görüb hər şeyi başa düşdü,
dərhal nəzarətçini çağırmaq üçün qaçdı.
Lyubov İlyuşina işə yenicə gəlmişdi, ovqatı təlx idi, dusta-
ğın xəbərindən sonrasa, az qala, yıxılacaqdı. Divara söykənib
papiros yandırdı, astadan pıçıldadı:
“Heyif səndən, Vəzirov! Çox heyif!”
...Cənazəni günortadan sonra götürdülər, maşının kuzo-
vuna qoyub bir neçə dustaq, dörd əsgərlə Betlyuqanın qolu
Unca çayı qırağındakı qəbiristanlığa apardılar. Lyubov İlyu-
şina kabinədə oturmuşdu, qarlı yola baxa-baxa susurdu.
Dustaqlardan biri – tatar İlyas Muhəmmədşin dua oxudu,
tabutu qəbrə endirib üstünü torpaqladılar. Lyubov İlyuşina
üstünə 5332 yazılmış taxta lövhəciyi qəbrin baş tərəfinə
sancdı...
584
Beləcə, Yusif Vəzirin ağrılardan, acılı-şirinli günlərdən,
şöhrət və uğursuzluqldardan, haqq-nahaqdan keçmiş ömrü
qürbətdə başa çatdı...
***
...Ailəsi, doğmalarısa onun ölümündən çox-çox sonralar
xəbər tutacaqdılar...
Günlərin birində mərhəmətli Lyubov İlyuşina dustaq
Vəzirovun tövlədə gizlətdiyi əlyazmalarını xatırlayıb çıxar-
maq istəyəndə kağızların çürüyüb yararsız hala düşdüyünü
görəcək, təəssüf dolu göz yaşı axıdacaq, sonralar dustaq Yusif
Vəzirov barədə xatirələrini kövrələ-kövrələ onun məhbus
həmyerlisi Kərbəlayı Əhməd Cəfərzadəyə danışacaqdı...
Qəbiristanlığı su basdığından Kərbəlayı Əhməd
həmtalesinin qəbrini ziyarət eləyə bilməyəcəkdi...
Ölümündən on üç il sonra – 1956-cı il fevralın 28-də Yusif
Vəzirin işi üzrə hökm “ittiham sübuta yetirilmədiyi üçün” ləğv
ediləcək, ona bəraət veriləcəkdi...
Bir il sonra Ceyhun bəy Hacıbəyli Yusif Vəzir Çəmənzəminli
haqqında kədər dolu yazı çap etdirəcəkdi...
O vaxtlar artıq iki yox, üç iddiaçısı olan əsl Qurban Səidin
Yusif Vəzir olduğunu kimsə bilməyəcəkdi...
Neçə illər keçəndən sonra Ceniya Qraman “Əli və
Nino”nun nəşrlərindən birini tapacaq, oxuyub heyran olacaq,
çevirib nəşr etdirəcəkdi...
Həmin vaxt Amerikada yaşayan Mustafa Türkəqul və Yu-
sif Qəhrəman romanı oxuyub vaxtilə Ceyhun bəy Hacıbəylinin
Yusif Vəzir Çəmənzəminlidən belə bir əsəri olduğu barədə
dediklərini xatırlayacaq, Lüsi Tala məktub yazıb bunu
təsdiqləyən cavab alacaqdılar: həqiqətən iyirminci illərin or-
talarında Qafqaz görkəmli bir şəxs atasının yanına gəlib,
təkbətək söhbətdən sonra ona qalın qovluq verib getmişdi...
Sonra həmin Lüsi Tal da dediklərini sirli şəkildə inkar
eləyəcəkdi...
585
Yetmişinci illərin əvvəllərində “Azadlıq radiosu”nda çalı-
şan Məcid Musazadə romanı Azərbaycan türkcəsinə çevirə-
cək, nəhayət, belə bir əsərin varlığından xəbər tutacaqdıq...
Amma romanın müəllifliyi ətrafında fikir toqquşmaları
bitib-tükənmək bilməyəcəkdi...
Beləcə, yüzilin elə o roman qədər gözəl əfsanəsi yaranacaqdı...