Neriman Qurban indd
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
batır, həyatının ötüb-keçməsinə isə etinasızlıq göstərir. Abram
Nussimbaum da, az qala, hər gün cibində qalan pulunu he- sablayır, tezliklə tamam müflis olacağını düşünüb rahatlıq tapmırdı. Leo bu söhbətlərdə iştirak eləmirdi, amma Almaniyaya getmək barədə qərarı eşidəndə qəlbində vəcdə oxşar duyğu hiss elədi. Başlıcası, bir yerdə dayanmamaq, harasa getmək, yeni yerlər görmək, yeni adamlara rast gəlmək idi. Dayısı gəldiyi kimi də qəfildən yox oldu. Deyilənə görə, okeanın o tayına – Amerikaya üz tutmuşdu. Amma Oskar Slutskin öz vəzifəsini yerinə yetirib bacısı oğlunun taleyini həll eləmişdi. 164 ***
Ermonların səxavətindən “Paris-Hamburq” qatarının bi- rinci dərəcəli vaqonuna bilet almışdılar. Demək olar, bütün yayı Parisdə keçirmək, doyunca gəzmək Leonu əməlli-başlı xoşbəxt eləmişdi. Amma Batumda duyduğu çatışmazlığı bur- da da özünü bildirmişdi: cəsarətsiz idi, ən vacib məqamlarda özünü itirir, qətiyyətli ola bilmirdi. Tez-tez küçələrdə, park- larda rus mühacirlərindən olan qızlara rast gəlir, onlara uzun- uzadı tamaşa eləyir, tanış olmaq məqamı çatanda dili-ağzı daşa dönürdü. Əlbəttə, Almaniyada belə olmayacaq, Leo bu zəifliyinin öhdəsindən gələcək, çox qəlblər fəth eləyəcək. Əlində monokl vardı, onu nəyə görə aldığını bilmirdi, gö- rünür, dayısının monoklunu görüb bunun Almaniyada çox vacib olduğunu fikirləşmişdi. Hərdən atasının solğun sufə- tinə, bəzən də frau Şultenin fərəhdən çiçək kimi açılmış girdə üzünə baxırdı: dayəsi Vətən saydığı yerə gedirdi, bəlkə də uzun illərdən sonra doğmalarını tapacaqdı. Əslində, Parisdə də yaşayıb-oxumaq olardı, amma görü- nür, xalasıgil bu qəfil yükdən canlarını qurtarmağa çalışırdı- lar – hər halda, üç nəfərin qayğısına qalmaq asan məsələ de- yildi. Dil öyrənməyə qalsa, Leo fərasətsiz deyil, bir neçə aya fransızcanı mənimsəyə bilər, sadəcə, alışmaq, çox danışmaq lazımdı. Bununla belə, Almaniyada oxuması məsləhət görü- lübsə, buna da etirazı yoxdu, ondan ötrü daha asan olacaq. Üstəlik, dayısının dediyinə görə, Almaniyada rus müha cirləri daha çoxdu, münasibət yaratmaqda çətinlik çəkməyəcəklər. Pəncərədən cəmi üç il əvvəl başa çatan amansız mühari- bənin kədərli izləri – səngərlər, bomba çuxurları, yararsız hala düşmüş toplar görünürdü. Məğlub ölkənin sərhədini keçəndən sonra o izlər daha aydın nəzərə çarpırdı. Əlbəttə, qarışıqlıq, inqilab qorxusu barədə deyilənlər doğrudusa, gö- rünür, Almaniyada həyatları o qədər də yaxşı keçməyəcək. Bunların ucbatından Türküstanı, Buxaranı, İranı dolaşmalı olmuş, sonra Bakıdan Tiflisə, Tiflisdən Batuma, Batumdan
165 Konstantinopola, Konstantinopoldan Romaya qaçmışdılar, indi “inqilab” kəlməsini eşidəndə əti çimçəşirdi. Frau Şulte onun qəlbində almanlara hörmət oyatmışdı, atasının təlqinlərisə elə hey o hörmətə nəsə əlavə eləyirdi. Dörd il əvvəl daşnak-bolşeviklər Bakını mühasirəyə alanda evlərinə sığınan alman zabitlərini xatırlayırdı: o zabitlər rus- lara əsir düşənəcən yaşadıqları həyatdan söhbət açırdılar. Biri on iki yaşlı Leoya Getenin “Şərq divanı”ndan şeirlər də söyləmişdi. Hərdən həmin şerin misraları yaddaşından boy verirdi. Əlbəttə, Berlinə yox, Hamburqa gedirdilər, orda inqilab, yaxud çevriliş ola bilməzdi. Laxendə qatardan düşüb Ham- burq xəttinə keçəndə Leonun narahatlıq duyğusu ötüb keç- mişdi. Bakıdakı kimi tör-töküntülü “inqilab əsgərləri”, meşin gödəkcəli, meşin kepkalı, beli mauzerli çekistlər gözə dəymirdilər. Yükçülər sakitcə, çamadanlarını və bağlamaları- nı götürüb Hamburqa gedən qatara apardılar. Nə Essendə, nə Krefelddə, nə Bremendə – qatarın az-çox dayandığı stansiyaların heç birində bolşevikləri xatırladan adamlara rast gəlmədilər. Hamburqdan da Friz adalarının birinə – dayısının cənnət adlandırdığı yerə faytonla getməli, bərəylə keçməli oldular. Belə çıxırdı ki, artıq gəlib arzularının son mənzilinə çatmışdılar. Bundan sonra onları sakit həyat gözləyirdi. Hamburqdan o “cənnət məkan”a qədər olan yolda Leo atasının qərarına heç olmasa, burda münasibət bildirmək istədi. Həddən artıq sakit həyat ondan ötrü deyildi, Leo coşqun, qaynar, həyəcan doğuran həyat intizarındaydı; buna görə də Hamburqda məskən salmaq, lap Münhenə, Berlinə getmək onu daha çox təmin eləyərdi. Amma düşündüklərini dilinə gətirməyə cəsarət eləmədi: atasının axır vaxtlar həddən artıq sıxıntı çəkdiyini duyurdu; bir vaxtlar puluna qızırğalan- mayan Abram Nussimbaum indi qəhvə pulunu verəndə belə, əli əsirdi. Şübhəsiz, Leo bunu nəzərə almalı, oxumalı, qazan- mağa başlayıb atasını həyatın girdabından qurtarmalıydı. 166 Dayısı Oskarın ağızdolusu təriflədiyi məktəb öz qapılarını Leonun – uzaq Bakıdan, Şərqdən Avropanı fəth eləməyə gəlmiş oğlanın qarşısında açacaqdımı? Əlbəttə, Abram Nis- sumbaum əlində olan vəsaitlə oğlunun təhsil haqqını ödəyə bilməzdi, üstəlik, daha iki nəfərin – özünün və frau Şultenin güzəranını da təmin eləməliydi. Frau Şulteni buraxmaq ol- mazdı, Leonun coşqun təbiətini, sərhəd tanımayan fantaziya- larını ancaq o ram eləyə bilirdi, həm də məişət məsələlərində naşı olan atanın qayğısını da biçarə qadın çəkirdi. Bu azmış kimi, Almaniyaya gəlib çıxsa da ahıl çağlarını yaşayan tənha qadının getməyə, sığınmağa yeri də yox idi. Tanrı, elə bil, on- ların bir-birindən muğayat olmalarını məsləhət görmüşdü. Amma Leo Avropaya çatıb bir adaya sığınacağını heç xəyalına da gətirə bilməzdi... Avropa onun yaddaşına azad, qaynar, qayğısız bir yer kimi həkk olunmuşdu... Qarşıda onu nələr gözləyirdi... Sonralar ilk kitabının son səhifələrində yazacaqdı: “Həmin
|