Neriman Qurban indd
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Son bahar” adlı hekayəsində qələmə alacaqdı: “Хəstə anasını
və bacılarını sоn dəfə оlaraq vida nəzərindən kеçirib, yaşlı gözlərini divarın bir nöqtəsinə dikdi. Anası çarpayının qabağına yıхılıb, sızıl- tılı bir nalə ilə balasını çağırıb fəğan еdirdisə də cavab gəlmirdi. Biçarə arvad yеnə inana bilmirdi ki, göz dikəcəyi bir оğlu оnu ümid- siz qоyub, həyatdan uzaqlaşır… Balaca qızlar ah-fəğan ilə saçlarını yоlub, qardaşlarının mеyitinin üstə tökürdülər...” Mir Yusifsə uzun müddət sarsıntıdan özünə gələ bilmədi, həvəsdən düşdüyünə görə bir müddət məktəbə də getmədi, nəticədə də sinifdə qaldı: “...Ar olsun, sənə, – atası məktubunda yazırdı, – yoldaşların
Əmisi Seyid Kazımın oğlu Mir Həsən ondan bir yaş böyük idi, tay-tuş, dost idilər, atasınınsa Mir Həsəndən zəndi-zəhləsi gedirdi: fikrincə, Mir Yusifin oxumamasının, avara-avara gəzməsinin baiskarı Mir Həsən idi. Kişi səhv də eləmirdi: elə 1905-ci il qarışıqlıqları vaxtı realnı məktəbin şagirdlərini öz müəllimlərinə lax yumurta atmaq üçün dilə tutan, hələ odlu- alovlu çıxış da eləyən Mir Həsən olmuşdu. “Mən ona yazdım ki, – Məşədi Mir Baba arvadını töhmətləyirdi, – Mir Həsənlə gəzmə, xalq ondan incikdi, qar- daşım oğlundan mənə şikayət elədilər. Gərək oğlum fikirləşəydi ki, mən onu müftə, yəni pulsuz oxuduram”. Yusifsə Mir Həsənlə ünsiyyətinə ara vermədi. O vaxt onun bağışladığı karikatura albomunu indi də saxlayır: “Karan- daş”ın – fransız karikaturçusu Emmanuel Puarenin albomu-
322 na avtoqraf da yazıb: “Əzizim Yusif Musəviyə Mir Həsən Vəzirovdan əbədi xatirə”. Ancaq Mir Yusif “Musəvi” olmadı: Arazın o tayındakı Çəmənzəmin kəndindən gəlib həyətlərinə sığınmış ailənin xətrinə “Çəmənzəminli” oldu. Onda ilk sevginin dadını da hiss eləmişdi. 1904-cü ilin dekabrında Şuşaya xidməti vəzifəsini yerinə yetirmək üçün gələn kazak zabitinin qızı Olqanı görəndə qəlbində özünün də baş açmadığı duyğular yarandığını sezmişdi. Olqa indi- yəcən gördüyü qızların heç birinə oxşamır, Mir Yusifdən çəkinib gizlənmirdi. Gündəliyində onun və özünün adından düzəltdiyi “Olyus”a xitabən aşıb-daşan hisslərini qələmə alırdı. Amma ilk sevgisinin ömrü cəmi bir il çəkdi. Kazak zabiti köçüb getdi, Mir Yusifin duyğuları da qəlbində həzin göynərtiyə çevrildi... Onda qəlbinin çırpıntılarını ovutmaq üçün şəhərdən kənara çıxmağa, təbiətlə nəfəs-nəfəsə qalmağa üstünlük ve- rirdi. Hər dəfə də Şuşanın gözəllikləri onu ovsunlayır, gündəlik həyatın qayğılarını unutmağa kömək eləyirdi. “Şəhərin ətrafında görmədiyim bir çox yerlər gördüm, – axşam gündəliyinə yazırdı, – Ləzzəti damağımdan getmir. Qəribə bura- sıdır ki, burda doğulub iyirmi il də yaşamışam, hələ o gözəl çeşmələrə, bağlara, kahalara rast gəlməmişdim...” Onda Şuşada ustalıqla səpilən milli ədavət üzündən qırğın olmuş, evlər yandırılmış, şəhər iki barışmaz cəbhəyə bölün- müşdü. Realnı məktəb erməni məhəlləsində yerləşdiyindən, daha məktəbə gedə bilmirdi. Bu tərəfdən də atasının bazarı kasadlaşmışdı, əli gətirmirdi. Belə bir vaxtda Mir Yusif uşaq- ları yığıb evdə onlara dərs keçir, ayda iyirmi-otuz manat qa- zanırdı. Amma qazandığının ailəyə xeyri yox idi, çoxunu kitab-dəftərə xərcləyirdi. O yay Kərim bəy Mehmandarov və Haşım bəy Vəzirov vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq üçün çox əziyyət çəkdilər. On- ların səyi nəticəsində şəhərin aşağı hissəsində xəstəxana, ye- 323 tim qalan uşaqlar üçün məktəb açıldı. Haşım bəy dərs demək üçün Yusifi də dəvət eləmişdi. Yusif gününün qalan hissəsini də xəstəxanada keçirir, Kərim bəyə əlindən gələn köməyi göstərirdi. Kərim bəyi Sankt-Peterburq Tibb Cərrahlıq Akademiyası- nı bitirmiş həkim kimi tanıyırdı: deyirdilər, orda rus arvadını və bir oğlunu qoyub gəlib. Burda Fətəli şahın nəvəsi, Abbas Mirzənin oğlu Bəhmən Mirzə Qacar-Qovanlının qızı Zərri xa- nımla evlənmişdi, oğulları Ədil bəy və Rəşid bəylə yaxşı münasibəti vardı. Ədil bəy Bakıda feldşerlik kursu bitirmişdi, atasına kömək eləyir, Kiyevdə oxumağı arzulayırdı. Yusif Vəzir bilmirdi ki, ermənilərin törətdiyi qırğınlara görə, müsəlman ziyalılar səslərini qaldırıblar, hökumət də məcbur olub, fevralda Tiflisdə canişin Vorontsov-Daşkovun başçılığıyla qurultay çağırıb ki, məsələni ört-basdır eləsin. Amma bir nəticə hasil olmadığını görən müsəlmanlar Bakıya qayıdan kimi Qafqaz Ümummüsəlman Müdafiə Komitəsini – “Difai” Partiyasını yaradıb Əhməd bəy Ağayevi sədr seçiblər, təşkilatın “Qarabağ məclisi” adlandırdıqları on səkkiz nəfərlik Şuşa komitəsinə Kərim bəy başçılıq eləyir, köməkçisi Cahangir xan Nurubəyov, katibi Xuduş Quliyev, icraiyyə idarəsinin və hərbi təşkilatın rəhbəri Məşədi Şamil Hacıyevdi, məclisə Muxtar bəy Muradov, İsmayıl bəy Axun- dov, Süleyman Əsgərov, Hacı Sadıq Məmmədov, Məşədi Cəfər oğlu, Məşədi Əhməd Əzimov, Hacı Mirzə Hüseyn Kərim oğlu Münşizadə, Əfrasiyab Əzimov, Kərbəlayı Yusif Mirsiyabov... daxil olublar. Onda inqilabçı-sosialist dostu Mir Həsən Şuşada deyildi, sorağı Vladiqafqazdan, Tiflisdən gəlirdi. Mir Həsənin oralar- da hansı işlərlə məşğul olduğunu bilməsə də, taleyindən ni- garan idi. Ondan ancaq Aşqabaddan qayıdandan, vəba bəlası səngiyəndən sonra, dekabr ayında məktub aldı. Yazdığına görə, Şuşaya qayıdanda ermənilər Ağdamda qarət eləyib lər- miş, ona görə də bir müddət aranın sakitləşməsini gözləyib...
324 Elə o günlərdə də atası bərk xəstə vəziyyətdə Ağdamdan gəlib çıxmış, iki aydan sonra dünyadan köçmüşdü... Atasını torpağa tapşırandan bir neçə həftə sonra Yusif yaz- başı Ağdama getdi ki, əttar dükanını satıb ailənin dərd-sərinə xərcləsin. Amma bəxti burda da gətirmədi, bərk xəstələndi, hərəkət eləməyə heyi qalmadı, özünü Telli bibisigilə güclə çatdırdı. Bibisi də əlindən gələni elədi, nəticəsi olmadığını gö- rüb onu tanış-bilişlə Şuşaya göndərdi. Oğlunun bu halda qayıtdığını görən Seyid Əziz, elə bil, on il də qocalmışdı: hələ Mir Əbülhəsənin yarası qaysaqlanma- mışdı, göyüm-göyüm göynəyirdi. Mir Yusifin həkiminə, dava-dərmanına vermək üçün evindən xalça-palazını, mebe- lini satmağa başladı, üstəlik, onun başının üstündən aralan- madı. Amma ailənin dönəlgəsi dönmüşdü, dərd üstündən dərd gəlirdi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|