Yuqorida
aytilganidek, nerv sistemasi ikki qismdan, ya'ni periferik va markaziy qismdan iborat.
Ulaming kasalliklari ham o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Periferik nerv sistemasi kasalliklari. Ma'lumki, periferik nerv sistemasiga
nerv tugunlari va nerv
tolalari kiradi. Nerv tugunining kasalligi ganglion it, nerv tolasining kasalligi nevrit yoki nevralgiya
deb ataladi.
Nerv tugunining kasalligi, ya'ni ganglionit shamollash, o'pkaning zotiljam kasalligi, turli xil
yuqumli kasalliklar, ya'ni gripp, ichburug', ich terlama kabilarning asorati tufayli yuzaga keladi.
Kasallangan nerv tuguniningjoylashuviga ko'ra, o'sha sohada va undan chiqadigan nerv tolasi
ta'minlaydigan to'qima va a'zolar sohasida og'riq seziladi, mazkur a'zolarning ishi buziladi.
Binobarin, bo'yinning yuqorigi nerv tuguni yallig'langanda bo'yin va bosh sohasidagi teri hamda
muskullarda og'riq paydo bo'ladi. Bo'yinning pastki nerv tuguni yallig'langanda ko'krak qafasining
yuqori qismi terisi, muskullar, qo'l terisi hamda muskullarida og'riq yuzaga keladi. Umurtqa
pog'onasining ko'krak sohasida joylashgan nerv tugunlari yallig'langanda ko'krakning pastki
qismidagi teri va muskullarda og'riq paydo bo'lishi bilan birga
yurak ishi tezlashadi, unda og'riq
seziladi, nafas olish tezlashadi hamda qiyinlashadi. Sezuvchi nerv tolalarining
yallig'lanishi
nevralgiya deb atala¬di. Bu shamollash, gri pp hamda boshqa
yuqumli kasalliklarning
asorati tufayli sodir bo'ladi. Kasallangan nerv tolasi sohasida og'riq yuzaga keladi. Masalan, uchlik
nervi yallig'langanda yuz, ko'z
sohasida, tishlarda kuchli og'riq seziladi.
Harakatlantiruvchi nerv tolasining yallig'lanishi nevrit deb ataladi. Uning sababi ham
yuqoridagidek. Belgisi shundan iboratki; kasallangan nerv bilan ta'minlanuvchi tana muskullari
falajlanib qoladi. Masalan, yuz nervi kasallanganda yuz muskuli falajlanishi tufayli yuzning bir
tomoni pastga osilib, og'izning chekkasi tortilib qoladi.
Umurtqa pog'onasining bel-dumg'aza qismlaridan chiqadigan nerv tolalarining zararlanishi bel-
dumg'aza radikuliti deb ataladi. Bu kasallik shamollash yoki og'ir yuk ko'targanda umurtqalar
orasidagi nerv tolalarining qisilishi natijasida yuzaga keladi. Bel dumg'aza sohasida og'riq paydo
bo'ladi. Odamning o'tirib-turishi, harakatlanishi qiyinlashadi. Ba'zida o'tirg'ich nervi ham
zararlanadi va ishioraoikulit kasalligi sodir bo'ladi. Bunday vaqtda qaysi tomondagi o'tirg'ich nervi
kasallangan bo'lsa, o'sha oyoqning harakati qiyinlashadi, oyoqning orqa sohasida qattiq og'riq
seziladi.
Ma'lumki, tanadagi hamma muskul tolalari mayda nerv tolalari bilan tutashib, nerv-muskul harakat
birligini hosil qiladi. Bu haqda «Tayanch-harakatlanish sistemasi» mavzusida
batafsil tushuncha
berilgan. Odam biror jismoniy mashq bajarib, terlab turgan vaqtida
birdaniga kiyimini yechsa, nerv-
muskul tolalari shamollashi tufayli nevrit -
miozit kasalligi yuzaga kelishi mumkin. Qovurg'a-oraliq
mayda muskullar bu kasallikka ayniqsa beriluvchan bo'ladi. Shamollash tufayli bir necha minutning
o'zidayoq odamning ko'krak qafasida, kuragining atrofida sanchiq paydo bo'lib, harakatlanishi,
bukilishi, chuqur nafas olishi, hatto
yo'talishi qiyinlashadi. Shuning uchun sportchilar mashq bajarib terlagan vaqtda tezgina
issiq
kiyimni yelkalariga tashlab olishadi. Yuqoridagi kasallik belgilari yuzaga kelishi bilanoq, odam
asab kasalliklari shifokoriga murojaat qilishi kerak.
Dostları ilə paylaş: