loru sözlər və ifadələr. Məsələn, zırpı (böyük), lələş. qağa, fısqırıq, dürtmək, anqırmaq, baьırmaq, mıxlamaq və s.
şəkilçi artırmaqla yaranan sözlər: Məsələn, sakitçilik, qaçгыnçılıq, piyadaçı, aşağılaşdırmaq, sorqulanmaq və s.
5) sözlərin yerində işlənilməməsi. Məsələn: Azərbaycan xalqı yaxsı yaşamaьa məhkumdur. (layiqdir evəzinə); Biz bunlara müdaxilə qöstərməyə (etməyə əvəzinə) çalışdıq; və s.
6) söyüş xarakterli sözlər, ifadələr.
Qrammatik normalar dilin qrammatik quruluşunun nitq prosesində fəaliyyətini nizamlayır. Bu normalara dilin öz təbiəti, qanunauyğunluğu, dildə axıcılıq, rəvanlıq, ardıcıllıq və s. tələblərin gözlənilməsi baxımından məqbul sayılan əlaqə formalaры, şəkilçilərin ardıcıllığı, sözləriн sıralanması, qrammatik kateqoriyaların işlənməsi və s. ile bağlı qaydalar daxildir. Qrammatik normalara dair aşağıdakılan misal göstərək. Məs.: söz kökündən sonрa əvvəlcə sözdüzəldici (söz yaradan), sonra isə sözdəyişdirici şəkilçi işlənir. Məs.: arı-cı-lıq-dan, sənət-ci-lər və s;
Nitq kommunıkasiyasında sözlər müəyyən düzümə, düzülüş qaydasına malik olur mübtəda cümlənin əvvəlində, xəbər sonunda, təyin isim və isimlə ifadə olunan üzvdən əvvəl, tamamlıq ismi və feил xəbərin, zərflik xəbər, xəbər qrupunun əvvəlində işlənir.
Bir qrammatik qaydaya görə cümlədə və ya abzasın əvvəlində işlənilən isimlər sonra gələn cümlədя (eləcə də abzasda) şəxs əvəzlikləri və ya münasib sözlərlə, ifadələrlə əvəz olunmalıdır. Bu eyni söz və ya ifadənin təkrarını aradan qaldırmaqla nitqin ahəngdarlığını təmin edir. Amma bu qaydaya həmişə əməl olunmur. Məsələn, M.M.Nəvvabın pedaqoji görüşləri ilə bağлы yazılmış avtoreferatda yanaşı gələn iki səhtfədəki on beş abzasın hamısı «M.M.Nəvvab» sözü ilə başlanır. Belя hal, şübhəsiz ki, yazılı nitq üçün qüsur sayılır.
Dostları ilə paylaş: |
