Nizami SÜleymanov

 
§ 3.2. I Şah Təhmasibin dövründə Səfəvi-Osmanlı 
müharibələri 
1514-cü il Çaldıran müharibəsindən sonra Osmanlılarla 
Səfəvilər arasında sülh bağlanmamışdı. I Sultan Süleymanın 
dövründə Osmanlı dövləti Azərbaycanı işğal etmək siyasə-
tindən əl çəkməmişdi. I Şah Təhmasib hakimiyyətə keçəndə I 
Sultan Süleyman nəinki onu təbrik etməmiş, hətta təhqir və təh-
didedici məktub göndərmişdi. 1526-cı ildə I Sultan Süleyman

---

43 
Azərbaycan Səfəvi dövləti üzərinə hücum etməyi nəzərdə tutsa 
da, Macarıstanı ələ keçirmək üçün Avstriya ilə başlanmış 
müharibə I Sultan Süleymanın Şərqə doğru yürüşünü dayan-
dırdı. 1533-cü ildə Macarıstanın bölüşdürülməsi ilə əlaqədar 
Avstriya kralı ilə sülh barışığı I Sultan Süleymanın Səfəvilərlə 
müharibəyə başlamasına şərait yaratdı. Səfəvilərə qarşı yürüşə 
hazırlaşan Sultan Süleyman Səmərqənd xanı Əbu Səidə, 
Buxara xanı Übeydullaha, Türküstan xanı Abdullaha məktub 
göndərərək onları Səfəvilərə qarşı müharibəyə təhrik edirdi. 
İraq-i Ərəb və Kürdüstanın sünni hakimlərinin bir hissəsi 
Osmanlı dövlətinə meylli idi. Osmanlı sultanı Asiya ilə Avropa 
arasında ticarətdə mühüm əhəmiyyət kəsb edən İraq-i Ərəbi, 
həmçinin dənizlərə çıxaraq Bəsrə körfəzi ilə Xəzər dənizi 
arasındakı əraziləri ələ keçirmək istəyirdi. Osmanlılar Ərəb İra-
qına sahib çıxmaq istəyirdilər. Ona görə də İraqda qızılbaşlara 
qarşı baş verən hadisələrdə osmanlıların əli vardı. 1528-ci ilin 
yazında Luristan hakimi Zülfüqar xan Səfəvilər əleyhinə üsyan 
qaldırdı, Bağdada hücum edib dayısı İbrahim xan Mosullunu 
öldürdü, Ərəb İraqını özünə tabe edərək Bağdad şəhərinin 
açarlarını Osmanlı Sultanına göndərib onun tabeliyinə keçdi. 
1529-cu ildə I Şah Təhmasib Bağdadı mühasirəyə aldı, iyun 
ayının 10-da Zülfüqar xan şahın tərəfdarları tərəfindən öldürül-
dü və qala qapılarını açıb şahı şəhərə buraxdılar. Şah şəhərin 
idarə olunmasını Məhəmməd Sultan Təkəliyə tapşırdı.1531-
1532-ci illərdə Üləma bəy Təkəli Diyarbəkirin Osmanlı hakimi 
Fil Yaqub paşanın 50 minlik ordusu ilə Bidlisdən Şərəf xanı 
çıxardı. Şərəf xan I Şah Təhmasibdən kömək istədi. I Şah 
Təhmasib Osmanlı sarayına elçi göndərərək Üləma bəyi təslim 
etməsini xahiş etdi. Osmanlı Sultanı şahın təklifini rədd et-
məklə bərabər Şərəf xanı tələb etdi. Osmanlılarla barışıq baş 
tutmadığı üçün I Şah Təhmasib hücum edərək Bidlisi geri 
qaytardı. Lakin 1533-cü ildə qızılbaş qoşununun Xorasana 
Übeydulla xana qarşı yürüşə getməsindən istifadə edərək, 

---

44 
Üləma bəy yenidən Bidlisə hücum edərək şəhəri ələ keçirdi, 
Şərəf xan öldürüldü.