Nizami SÜleymanov

 
§ 2.3. I Şah İsmayılın Gürcüstana yürüşü 
XVI əsrin əvvəllərində böyük coğrafi kəşflər nəticəsində 
okean və dənizlərdən keçən yollar açılsa da karvan yolları öz 
əhəmiyyətini itirməmişdi. Volqa-Xəzər su yollarında və Təb-
rizdən Dərbəndə və oradan Avropaya gedən yollarda bir çox 

---

37 
dövlətlərin maraqları var idi. Osmanlı dövləti də Qafqazda öz 
mövqeyini möhkəmləndirməyə çalışırdı. Səfəvilər də Qafqaz-
dan keçən ticarət yollarını nəzarət altında caxlamaqda maraqlı 
idilər. Gürcüstan hərbi-strateji əhəmiyyətinə görə Səfəvi dövləti 
ilə Osmanlı 
imperiyası arasında mübarizə mövqeyinə 
çevrilmişdi. Gürcüstan xırda çarlıqlara, Kartli, Kaxetiya, İme-
retiya çarlıqlarına və Samstxe-Saafabaqo, Mesxi knyazlığına 
bölündüyünə görə öz hakimiyyətlərini qoruyub saxlamaq üçün 
Osmanlı və Səfəvi dövləti arasında manevr edirdilər. 
Səfəvilərin Çaldıran döyüşündə məğlubiyyətindən sonra 
Kartli və Kaxetiya çarları Osmanlı hakimiyyətini qəbul etmiş-
dilər. Mesxi çarı IV Kvarkvare (1516-1535) İmeretiya (Başı 
Açıq) çarı Mənucöhr tərəfindən məğlub edildikdə I Şah İsma-
yıla kömək ğöstərməsi üçün müraciət etdi. Onun bu müraciəti 
Səfəvilərin Gürcüstanda mövqelərini möhkəmləndirmək üçün 
bəhanə oldu.
1517-ci ildə I Şah İsmayıl Div Sultan Rumlunun başçılığı 
ilə Gürcüstana qoşun göndərdi. Qızılbaşlar Mənucöhrü məğ-
lubiyyətə uğradıb, IV Kvarkvareni hakimiyyətə gətirdilər. 
Mənucöhr Osmanlı dövlətinə sığındı. 
Bir il sonra Mənucöhr osmanlıların köməyi ilə yenidən IV 
Kvarkvare üzərinə hücuma keçdi. Div Sultan Rumlunun 
başçılığı ilə ikinci dəfə qızılbaş qoşunu Dəbil (Dvin) rayonu 
ərazisində Osmanlı ordusunu darmadağın etdi. 
1521-ci ildə Kartli çarı Davidin Səfəvi dövlətinə xərac 
ödəməkdən imtina etməsi və Kaxetiya çarı Ləvəndin Şəki xan-
lığına basqını Div Sultan Rumlunun üçüncü dəfə Gürcüstan 
üzərinə hücuma keçməsinə səbəb oldu. Qızılbaş ordusu Qanıq
və Qabirri çaylarını keçərək Zəyəm və Q irem qalalarına hücum 
edərək gürcü qoşunlarını məğlub etdi. Ləvənd Div Sultan 
Rumlunun yanına gələrək itaət etdiyini bildirdi. Q ızılbaşlar
Davidin ordusunu da məğlubiyyətə uğradaraq Tiflisi ələ keçi-
rərək orada qarnizon yerləşdirdilər. X David də Səfəvilərə tabe 
olduğunu bildirdi. Kvarkvare və Mənucöhr də bu cür hərəkət 

---

38 
etdilər. Gürcüstan hakimləri Div Sultan Rumlu ilə birlikdə qışı 
Naxçıvanda keçirən I Şah İsmayılın yanına gələrək, Səfəvilərin 
hakimiyyətini qəbul edərək illik xərac verməyi öhdələrinə 
götürdülər.
Beləliklə, qızılbaşların yürüşləri nəticəsində Kartli və 
Kaxetiya – Şərqi Gürcüstan Səfəvi dövlətinə tabe edildi.Qərbi 
Gürcüstan isə Osmanlıların təsiri altında qaldı. 
1524-cü ildə Kaxetiya çarı Ləvənd Şəkiyə yenidən hücum 
etdi. Şəki qoşunu məğlub edildi. Şəki hakimi Həsən xan 
öldürüldü. I Şah İsmayıl Kaxetiya çarını cəzalandırmaq üçün 
hazırlıq gördüyü zaman 23 may 1524-cü ildə vəfat etdi.