Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

4.
 
О‘quv ustaxonasida sanitariya-gigiena qoidalari va texnika 
xavfsizligi talablari. 
Mehnat ta’limining moddiy bazasini tubdan yaxshilash uchun 
barcha shart-sharoitlarni inobatga olish zarur.
О‘quv ustaxonalari quyidagi asosiy sanitariya-gigiyena va havfsizlik 
talablarga javob berishi lozim: 
1.
Ustaxonalar uchun mо‘ljallangan bino о‘quv-pedagogika, sanitariya-

---

209 
gigiyena va ishlab chiqarish, texnik talablarini qondirishi kerak. 
2.
О‘quv ustaxonalarining jihozlanishi texnikaning hozirgi darajasiga, yuksak 
kasb madaniyatiga muvofiq kelishi hamda ularga mehnat ta’limi dasturining 
barcha mavzularini о‘rganish uchun shart-sharoitlar yaratilgan bо‘lishi lozim. 
3.
О‘qituvchining о‘quvchilar bilan olib boriladigan о‘quv ishlab chiqarish 
ishlari uchun ham shart-sharoitlar yaratilgan bо‘lishi kerak. 
4.
Har bir о‘quvchi uchun mustaqil ish joyi ajratilgan bо‘lib, u tegishli asbob-
uskunalar, moslamalar bilan jihozlangan bо‘lishi zarur. 
5.
О‘qituvchi uchun namunaviy ish joyi ajratilgan bо‘lib, u tegishli asbob-
uskunalar, moslamalar bilan jihozlanishi va pol ustidan 250-300 mm balandlikda 
bо‘lishi kerak. 
6.
Ustaxonalarda о‘quvchilarning qulay va xavf-xatarsiz mehnat qilishi uchun 
eng qulay shart-sharoitlar yaratilishi lozim. 
7.
О‘quv ustaxonalari hajmdor yassi kо‘rsatma qо‘llanmalar bilan, 
shuningdek, ta’limning texnikaviy vositalari bilan jihozlangan bо‘lishi zarur. 
8.
Yordamchi xizmatxonalari (asboblar saqlanadigan xona va omborxonalar) 
о‘quv ustaxonalariga yaqinroq joylashgan bо‘lishi kerak. 
9.
Ustaxonalarda о‘quvchilarning diqqatini ishdan chalg‘ituvchi va mehnat 
jarayonini buzuvchi shovqinga va tashqi ovozlarga yо‘l qо‘ymasligi kerak.
О‘quv ustaxonalarining maydoni, mavjud loyihalarga kо‘ra, 70-90 m
2 
ni 
tashkil etadi. Ustaxonalar bir qavatli alohida binoga joylashgan bо‘ladi. Ular ta’lim 
muassasasida ortiqcha shovqin bо‘lmasligi uchun maktabning asosiy binosidan bir 
oz nariroqda quriladi. 
О‘quv ustaxonalari materiallar, yarim fabrikatlar, tayyor buyumlar, 
shuningdek asboblar va moslamalarni saqlash uchun zarur yordamchi xonalarga 
ega bо‘ladi. Ustaxonalarning poli taxtadan tayyorlanishi, ular yaxshi tabiiy va 
sun’iy shamollatiladigan bо‘lishi meyorda tabiiy va sun’iy yoritilgan ish о‘rni 
bо‘lishi, havo temperaturasi qishda 14-16
0
S, yoz davrida esa 20
0
S dan oshmasligi 
kerak. Yoritish uchun tabiiy yorug‘likdan yoki sharoitga qarab kunduzgi yorug‘lik 
lampalaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 

---

210 
О‘quv ustaxona devorlari silliq bо‘lib, yorqin bо‘yoqlar bilan shifti oq 
bо‘yoqlar bilan bо‘yalishi kerak. Bular xonaning yaxshi yoritilishini ta’minlaydi. 
Ustaxonadagi jihozlarning rang jihatdan bezatilishiga ham e’tibor berish kerak. 
Yorqin, fiziologik jihatdan asoslangan bо‘yoqlar jihozlarning turli qismlari, 
ishlanuvchi obyektlar bilan ustaxonaning umumiy foni о‘rtasida yaqqol farq 
bо‘lishini ta’minlaydi. 
Ustaxonalardagi shovqin va tebranishning kamayishiga shovqin yutuvchi va 
tebranishni yо‘qotuvchi jihozlardan, eng tо‘g‘ri mehnat usullaridan foydalanish 
yо‘li bilan erishilishi mumkin. 
О‘quv ustaxonalaridagi asbob-uskunalarni joylashtirish vaqtida yong‘inga 
qarshi choralarga, mehnatni muhofaza qilish va sanoat sanitariyasi talablariga rioya 
qilish zarur, ustaxonalar asbob-uskunalar bilan tо‘ldirilib yubormasligi kerak. 
Tikuv mashinalar va ularning orasidagi о‘tish yо‘llari belgilangan meyorlar 
darajasida bо‘lishi lozim. Dastgohlar, tikuv mashinalarning oxirgi qatorlari bilan 
ustaxona devorlari orasidagi masofa kamida 0,5 m bо‘lishi kerak. 
Ustaxonada qо‘l yuvish, ustki va maxsus kiyim-kechaklar saqlanishi uchun 
sanitariya-gigiyenik talablariga rioya qilgan holda shart-sharot yaratilgan bо‘lishi 
kerak. 
Ustaxonalarning maydonidan oqilona foydalanish, ularning toza bо‘lishi, 
asbob-uskunalarning tо‘g‘ri turishi, estetika talablariga rioya qilish va namunali 
tartib – bularning hammasi о‘quvchilarni intizomlilik va davlat mulkini ehtiyot 
qilish ruhida tarbiyalash uchun katta ahamiyatga egadir.
О‘quv ustaxonalari sathini guruhdagi о‘quvchilar sonidan va bitta ishlovchi 
о‘quvchiga ixtisosiga muvofiq maydon meyoridan (о‘quvchi uchun 4-5 m
2
, 
shuningdek о‘qituvchining 5,5-7 m
2
ga teng ish о‘rnidan kelib chiqib aniqlanadi