Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

 
 
 
 
 
 
Yuqorida kо‘rsatilgan metodlar quyidagi tarzda ham nomlanadi: 
1.
О‘quv-bilish faoliyatini tashkil etish va bajarish metodlari. 
2.
О‘quv-bilish faoliyatini rag‘batlantirish va motivlash metodlari. 
3.
Nazorat va о‘z-о‘zini nazorat metodlari.
О‘quvchiga bilimlarni yetkazish shakliga kо‘ra ta’lim metodlari: 
1. Og‘zaki bayon qilish metodlari. 
2. Kо‘rgazmali metodlar. 
3. Amaliy metodlar 
kabi turlarga ham ajratiladi
.
Ta’lim metodlari tizimida muhim о‘rin tutadigan og‘zaki bayon qilish 
metodlarining о‘zi ham quyidagi turlarga ajratiladi:
 
 
 
 
 
Og‘zaki bayon qilish
metodlari о‘quvchilarning umumiy madaniyati, mantiqiy 
fikrlashi hamda bilish qobiliyatini rivojlantirish bilan bog‘liq. Og‘zaki metodlarga 
о‘quv materialining о‘qituvchi tomonidan og‘zaki bayon qilinishiga, hikoya, 
Og‘zaki metod turlari 
Hikoya 
Suhbat 
Tushuntirish 
Ma’ruza 
Оғзаки баён қилиш методларининг турлари 
Guruhlar 
О‘qish va mehnatga rag‘batlantiruvchi 
hamda motivlashtirish metodlari 
 
О‘quv-bilish faoliyatini tashkil etish va 
amalga oshirish metodlari 
О‘quv-bilish faoliyatini boshqarish metodlari 

---

122 
tushuntirish, suhbat о‘quvchilarning texnik adabiyoti bilan mustaqil ishlashi yozma 
instruksiya berish, ovoz yozuvchi televideniye kabilar kiradi. 
Materialni og‘zaki bayon qilish
- kasb ta’limida hikoya qilish, tushuntirish, 
ma’ruza, suhbat, о‘quv materialini og‘zaki bayon qilishning asosiy metodlari 
hisoblanadi. 
Hikoya 
- о‘kituvchi tomonidan о‘quv materialini tartibli, mantiqiy, izchil, 
nisbatan kengroq bayon qilishda foydalaniladi. U puxta reja asosida tuzilishi, 
materialni bayon qilishda noaniqlikka yо‘l qо‘ymaslik uchun barcha detallari bilan 
tayyorlanishi lozim. 
Hikoya 
о‘qituvchi tomonidan mavzuga oid dalil, hodisa va voqealarning 
yaxlit yoki qismlarga bо‘lib, tasviriy vositalar yordamida obrazli tasvirlash yо‘li 
bilan ixcham, qisqa va izchil bayon qilinishidir. Metodning samarasi kо‘p jihatdan 
о‘qituvchining nuqt mahorati, sо‘zlarni о‘z о‘rnida, ifodali bayon qilishi, 
о‘quvchilar yoshi, rivojlanish darajasini inobatga olishiga bog‘liq. Hikoya 
axborotlar bilan boyitilishi kerak. 
Hikoya qilinayotgan materialni saralash maxsus reja asosida amalga 
oshiriladi. О‘qituvchi har bir darsda uning maqsadini aniq belgilab oladi, undagi 
asosiy tushunchalarga alohida urg‘u berishga e’tiborni qaratadi. Hikoya qisqa 
bо‘lishi, о‘quvchilarda his-hayajon, mavzuga qiziqishni uyg‘otishi kerak.
Suhbat 
savol va javob shaklidagi dialogik ta’lim metodidir. Suhbat metodi 
fanga qadimdan ma’lum, xatto undan о‘z faoliyatida Suqrot ham mohirona 
foydalangan. Suhbat ta’lim jarayonida aqliy fikrlash, hozirjavoblik, muloqot 
madaniyati va boshqa sifatlarni shakllantiradi, о‘quvchida faollikni yuzaga 
keltiradi. Suhbat о‘qituvchi fikriga mos harakat qilish, natijada yangi bilimlarni 
bosqichma-bosqich egallashga imkon beradi. 
Suhbat – faoliyatini endigina boshlagan о‘qituvchi uchun murakkab ta’lim 
metodi hisoblanadi, savollarni tayyorlash, ularning ketma-ketligini ta’minlash, uni 
tashkil etishda esa barcha о‘quvchilarning diqqatini jalb etish talab qilinadi. 
О‘qituvchi oddiy savollar berishi, о‘quvchilarga ular yuzasidan batafsil о‘ylash 
uchun vaqt ajratishi, о‘quvchilarning javoblarini esa diqqat bilan tinglashi, zarur 

---

123 
о‘rinlarda ularni sharhlashi lozim. Shu bois suhbatda bilish deduktiv yoki induktiv 
yо‘l bilan amalga oshadi. Deduktiv suhbat о‘quvchilarga oldindan ma’lum bо‘lgan 
qoidalar, tushunchalar, hodisalar, jarayonlar asosida tashkil etilib, о‘quvchilar 
tahlil yordamida xususiy xulosalarga keladilar. Suhbatning induktiv shaklida 
alohida dalillar, tushunchalarning tahlil asosida umumiy xulosaga kelinadi. 
Suhbat turli kо‘rinishlarda, ya’ni
, 
kirish, yakuniy, individual va guruhli suhbat
 
tarzida tashkil etiladi. 
Kirish suhbati о‘quv ishlarining boshida tashkil etiladi. Uni tashkil etishdan 
kо‘zlangan maqsad hal etilishi zarur bо‘lgan ishlar mohiyatining о‘quvchilar 
tomonidan anglab yetilganligini tekshirib kо‘rishdan iborat.
Yakuniy suhbat