Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

3-MAVZU: Maktabgacha ta’limda markazlar faoliyati va uslubiyoti fanini o’qitish qonuniyatlari
Maktabgacha talim mutahassislik fanlarini o’qiitish qonuniyatlari: Pedagogik jarayon qonuniyatlari – bu obyektiv mavjud bo’lgan, takrolanadigan, barqoror ҳодисалар orasidagi ma’lum aloqadorlik, mazkur jarayonnning алоҳида tomoni.
Qonuniyatlar nima? Va pedagogic jarayonda qanday bog’langan, nima bilan u bog’liklikda ekanligini ko’rsatadi. Pedagogic taraqiyyot sifatidagi bu qadar murakkab, eda va dinamik tizimda ko’plab turli tavsifiy aloqalar namoyon bo’ladi. Zamonaviy pedagogikada pedagogic jarayon qonuniyatlarning yagona tasnifi mavjud emas. Shu sababli quyida mavjud tasniflardan bazilarini ko’rib o’tamiz:

2. 
   P. Podlasiy tasnifi bo’yicha:
   

• 
  Ta’lim Va tarbiya orasidagi bu jarayonlarning o’zaro bog’liqligini, ularning ko’p tomonlama o’zaro ta’sriini, birligini belgilab beruvchi aloqadorlik.
  
• 
  Tarbiya va faoliyatning aloqadorligi: tarbiyalash – faoliyatning turlariga tarbiyalanuchilarni jalb etish demakdir.
  
• 
  Tarbiya va muloqotning aloqadorligi: tarbiya jarayoni ҳар doim odamlar – o’qituvchilar va ta’lim oluvchilarning o’zaro ҳаракатида kechadi.
  
• 
  Bola tarbiyasi muvafaqqiyati to’g’ridan-to’g’ri shahslararo aloқalarning intensivligi va boyligiga bog’liq.
  
• 
  Pedagogik jarayonning dinamik qonuniyati – ta’lim oluvchining keyingi barcha muvafaqqiyatlarining qimmati uning dastlabki bosqichlardagi muvafaқqqiyatiga bog’liқ bo’ladi
  
• 
  Pedagogik jarayonda shahsning rivojlanishi qonunyati – Shahs rivoji darajasi va surati:
  

• irsiyat
• tarbiya va o’quv muhiti
• pedagogik ta’sir etish usul va vositalarining qo’llanilishiga bog’liq bo’ladi.

4-MAVZU: Maktabgacha ta’limda markazlar faoliyati va uslubiyoti fanini o‘qitish qonuniyatlarining talim qonuniyatlari bilan bog’liqligi.

Tamoyil va ta’lim tamoyili o’zi nima?

Tamoyil – rahbar g’oya, asosiy qoida, faoliyatga, hulqqa nisbatan qo’yilgan asosiy talabdir.
Ta’lim tamoyili – ta’lim jarayoniga qo’yiladigan asosiy talabdir.
Ta’lim tamoyillari o’quv jarayonining umumiy maqsadlari va qonuniyatlariga binoan uning mazmuni, tashkiliy shakl va metodlarini belgilab beruvchi boshlang’ich qoidalardir. Ta’lim tamoyillarida ta’limning aniq, tarixiy tajribaga asoslanuvchi me’yoriy asoslari (qoidalari) o’z ifodasini topgan. Ta’lim tamoyillarini bilish oquv jarayonini uning qonuniyatlari asosida tashkil etish, uning maqsadlarini asosli ravishda belgilash va o’quv materiallarini mazmunini tanlab olish, maqsadga muvofiq ta’lim shakli va metodlarini tanlash kabilarni o’zida jamlaydi.
Jamiyatning ijtimoiy ehtiyojiga, fan va ishlab chiqarishning hozirgi darajasiga tayanib, didaktika o’zining o’rganish predmetini ishlab chiqadi, ta’limning maqsadi (nega o’qitiladi?), yosh avlodni nimaga tayyorlanadi, ta’limning mazmuni (nimaga o’rgatiladi?), ta’limning tashkil etishning shakl va metodlari (qanday o’qitish) va uning natijalarini hisobga olish, nazorat qilish.
Ta’lim tamoyillari o’zida tarixiylik xususiyatini namoyon etadi. Ta’lim nazariyasi va amaliyoti rivojlanib borgani, ta’lim jarayonining yangi qonuniyatlari kashf etilishi bilan ta’limning yangi tamoyillari ham shakllanadi, eski ko’rinishlari o’zgaradi. Bu ishlar bugungi kunda ham davom etadi. O’qitish va tarbiyalash qonuniyatlarini aks ettiradigan yahlit pedagogic jarayonning umumiy tamoyillarini aks ettiradigan yahlit pedagogic jarayonning umumiy tamoyillarini keltirib chiqarishga urinishlar ko’zga tashlanmoqda. Tamoyillar ta’lim jarayonining mohiyati, qoidalar esa alohida tomonlarini aks ettiradi.
Ta’lim tamoyillarini shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin:

• 
  ta’limning mazmunga aloqador va
  
• 
  tashkiliy-metodik tamoyillari.
  
• 
  Yangi dеmokratik jamiyat qurishda ta’limning mazmuni bu jamiyat ehtiyojlaridan kеlib chiqib quyidagilarga amal qilgan holda bеlgilanadi:
  
• 
  - ilmiy bilimlarni etakchi roli to`g`risidagigi qoidaga;
  
• 
  - insoniyatning madaniy-ma’rifiy mеrosiy boyliklarini umuminsoniy qadriyatlarni egallab olish haqidagi “Milliy datsur” ko`rsatmalariga;
  
• 
  - tarbiyalanuvchi shahsni barkamol qilib rivojlantirish, iymon е’tiqodini, ilmiy dunyoqarashini tarkib toptirish;
  
• 
  - ilmiy hayot bilan yangi dеmokratik jamiyat qurilishi tajribasi bog`liqligi haqidagi qoidaga;
  
• 
  - ta’limning bir maqsadga qaratilganligi;
  
• 
  - ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplariga va didaktik prinsiplariga muvofiqligiga amal qilinadi.
  
• 
  Ta’limning tashkiliy masalalari Al-Forobiyning “Fan va aql zakovat” asarida o’quv fanlarini guruhlarga bõlib o’qitish, ularning tarbiyaviy mohiyatini ochish masalalariga e’tibor berilgan. Pedagogika tarixida, ta’lim tashkil etishning asosiy shakli dars hisoblangan. Sinf-dars tizimini didaktik talablar asosida yaratishda buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning (1592-1670) xizmatlari eda, uni sinf-dars tizimining asoschisi sifatida butun dunyo tan olgan. Ya.A.Komenskiy “Buyuk didaktika“ asarida, o’quv mashg’ulotlarini guruh shaklida tashkil qilish, o’quv yili va o’quv kunini bir vaqtda boshlash, mashg’ulotlar orasida tanaffuslar berilishini, guruhlardagi bolalarning edag va soni bir xil bo’lishiga alohida e’tibor berdi. Dars davomida o’quvchilar diqqatini to’plash, materialni batafsil tushuntirish, o’quvchiga savollar berish, o’zlashtirish jarayonini nazorat qilish zarurligini ta’kidlaydi.