Nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

O‘quv adabiyotlarning shakllari

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da “o‘quv-tarbiya jarayonini sifatli o‘quv adabiyotlari” va “Yangi o‘quv-uslubiy majmualar”¹¹ bilan to‘liq ta’minlash vazifalari belgilanadi. SHundan O‘zbeiston Respublikasi vazirlar maxkamasining 1998 yil 5-Yanvar 4-sonli “Uzluksiz ta’lim tizimini darsliklar va o‘quv adabiyoti bilan ta’minlashni takomillashtirish to‘G‘risida”gi qarori va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 1999 yil 28- sentYabrdagi sonli “Uzluksiz ta’lim tizimini o‘quv adabiyotlari bilan aniqlash xaqida” gi buyruG‘i e’lon qilindi. YAngi o‘quv adabiyotni Yaratishga kiritildi. Bu ishni Yanada jonlantirish xaqida O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim vazirligi Xalq ta’limi vazirligi hamda O‘zbekiston “Ustoz” jamG‘armasining 1998 yil 25-fevral 48G‘ 45G‘ 4 sonli qo‘shma buyruG‘i e’lon qilindi. Unda eng Yaxshi darsligi va o‘quv adabiyoti muallifi tanlovi chop etish va G‘oliblarni mukofatlash mezonlarini ishlab chiqish usullari ko‘rib chiqildi. SHundan so‘ng “Uzluksiz ta’lim tizimi uchun o‘quv adabiyotlarining Yangi avlodini Yaratish konsepsiYasi” ishlab chiqildi va “Ma’rifat” gazetasi (2001 y 26 dekabr) da e’lon qilindi. Bunda o‘quv adabiyotlari an’anaviy va elektron adabiyot shaklida bo‘lishi bo‘lsa ko‘rsatildi

An’anaviy (bosma) o‘quv adabiyotlar- ta’lim oluvchilarning yoshi va psixologik-fziologik xususiYatlari, ma’lumltlar xajmi, shriftlar, qoG‘oz sifati, muqova turi va boshqa ko‘rsatkichlarni hisobga olgan xolda qoG‘ozda bosiladigan o‘quv adabiyotlar.
Elektron o‘quv adabiyotlar – zamonaviy axborot va kompyuter texnologiyalarning ma’lumotlarini jamlash, tasvirlash, saqlash va taqdim etish imkoniYatlari asosida Yaratiladigan o‘quv adabiyotlar.
KonsepsiYada uzluksiz ta’lim tizimi o‘quv-tarbiyaviy jarayonida o‘quv adabiyotlarining quyidagi turlari qo‘llanilishi ta’kidlangan (5-chizmada) :

5- chizma

SHu o‘quv adabiyotlargi berilgan ta’riflarni ko‘rib chiqsak.
Darslik – davlat ta’lim standarti, o‘quv dasturi, uslubiYati va taktik talablari asosida belgilangan milliy istiqlol G‘oYalari muayyahi o‘quv fanining mavzulari to‘liq yoritilgan, tegishli fanning asoslarini mukammal o‘zlashtirilishiga qaratilgan davlat nashri¹².
Har bir ta’lim turining maqsad va vazifalarini qamrab olgan, bilim oluvchilarning yoshi va boshqa xususiYatlarini xisobga olgan darsliklari bo‘ladi. Odatda, darslik o‘quv fanining nomi bilan nomlanadi. Darslikda nazariy ma’lumotlardan tashqari, amaliy va sinov mashqlari bo‘yicha zarur ko‘rsatmalar beriladi.
O‘quv qo‘llanma – darslikni qisman to‘ldiruvchi muayyahi fan turi bo‘yicha tuzilgan va fan asoslarining chuqurlashtirilishini ta’minlovchi, ayrim bob va bo‘limlarni keng qamrovda yuritishga yoki amaliy mashq va mashG‘ulotlar echimiga jamlangan davlat nashridir.
O‘quv qo‘llanmada muayyahi mavzular darslikka nisbatan ko‘proq yuritiladi. Masalan, “Mexanika” – fizika fanining mexanika qismiga baG‘ishlangan o‘quv qo‘llanma. “Fizikadan masalalar to‘plami” – fizika fani bo‘yicha masala va mashqlarga mo‘‘ljallangan o‘quv qo‘llanmalar va xokozolar.
LuG‘at – aniq bir tartibda joylashgan so‘zlar (yoki so‘z birikmasi, iboralar va xakozo) to‘plami, ularning mazmuni, ishlatilishi, kelib chiqishi, boshqa tildagi tarjimasi haqida ma’lumot beruvchi yoki so‘zning tushunchasi, u bilan belgilanuvchi predmetlarida axborot beruvchi davlat nashridir.
Izohli luG‘at – so‘zlarning mazmunini izohlaydigan, har bir grammatik, etimologik, stilistik tafsivi berilgan, ularni mashqqa oid misollar va boshqa ma’lumotlar keltirilgan, qo‘shimcha adabiyot sifatida foydalaniladigan davlat nashri.