Noorganik moddalar

1. A m m i a k s i n tezi ja r a y o n in in g te n g la m a sin i y o z i n g , bu ja rayon d a b o sim va
tem p era tu ra n in g rolini tushuntirin g.
2. A m m ia k sintezi katalizatorlarining vazifasi qanday? Sanoatd a qan day katali­
zatorlar q o 'lla n ila d i? A m m i a k sinte zi k ata liz ato rlarin ing tarkibiga qan day
p r o m o t o r (aktivator) lar kiradi va ularn in g vazifasi?
3. Katalitik zaharlar nim a, azo t-v o d o ro d aralashmasidagi ularning ruxsat etilgan
konse ntratsiyala ri qa nday? Inert gazla r (m e ta n va a rg o n ) nin g roli qanday?
4. A m m i a k s i n tezi agregati nin g tasvirini tu shuntir ing. Katalizato r zonasidagi
t e m p e r a t u r a n i a y t i n g . S i n t e z m i n o r a s i d a n k e y i n g a z d a g i a m m i a k n i n g
konsentrats iyasi qanday?
5. Sin tez minorasini tuzilishini t a ’riflang. Issiqlik almash tirg ichning roli qanday,
kataliz ator z o n a s i d a n reaksiya issiqligi qanday va n im a u c h u n chiq arib
tashla nadi?
6
. A g r c g a t d a q a y s i m a q s a d l a r d a s i r k u l a t s i o n k o m p r e s s o r y o k i in j e k t o r
o ‘rnatiladi?
7. A gregatn in g nazorati va avto m atlashtirish prin sip ini tush untiring?
8
. A m m i a k ishlab chiq arishda texnika xavfsizligi a so s iy qoidalari nim ala rdan
iborat?
244

---

9-BOB
AZOT KISLOTASI ISHLAB CHIQARISH
9.1. AZOT K I SL OT AS I N I NG FIZIK- KIMYOVIY
XUSUSIYATLARI
A z o t ki sl ot a sini aniciliyotda ni t ra t kislotasi d e b yuritilib, u n i ng
k i my ov i y f o r mu l as i H N O ?, s t r u kt u r a f or mul as i H —O — N
b o ‘lib,
m o l e k u l a r massasi 6 3 , 0 1 2 8 ug le r o d birligiga t engdi r.
O d d i y s h a r o i t d a k i m y o v i y t o z a a z o t k i sl ota si ra ng siz , kuc h l i
o ‘y uv c h i hidl i s u yu ql i kd ir . A z o t kislotasi suv b i lan H N 0 3 * H 20 ,
H N 0 3 -31-1,0 kabi gi dratli b i r i k m a l a r hosil qil adi ( 9 . 1 - r a s m ) . K o n -
s e n t r l a n g a n a z o t kislotasi h a v o d a t ut ay di va u suv b i lan h a r q a n d a y
n i s b a t d a issiqlik c h i q a r i s h b il an a r a l a s h ad i ( 9 . 2 - r a s m ) .
A z ot ki slotasining suvdagi e r it m a s i ni ng konsentratsiyasini orttirish 
bilan u n i n g q a y n a s h t e m pe r a t u r a s i k o ‘tarilib b or i b , az ot kislotasining 
k o n s e n t r a t s i y a s i 6 8 , 4 % g a y e t g a n d a q a y n a s h t e m p e r a t u r a s i m a k s i ­
m u m g a e r is h a d i, u n d a n keyin esa k a m a y a b os hl ay di . Tar kibi 6 8, 4 %
H N 0 3 va 3 1 , 6 % H , 0 d a n ibor at a z o t kislotasi e r it ma s i a z e o t r o p
a r a l a s h m a n i t ashki l e t a d i va b u n d a y ta r k ib da gi ki sl ota da suyuql ik 
h a m d a b u g ‘ fazalari b ir xil t ar ki bga ega b o ‘ladi. B u n d a y t arkibdagi