Novruz bayramı münasibətilə
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hər bir çərşənbəni - su, od, yel, torpaq çərşənbəsini bir
oxucu təmsil edir. I oxucu (Su çərşənbəsi) : Üç oğru çərşənbədən sonra özünü yetirən su çərşənbəsi sanki yazın tumurcuğudur. Həm inama, həmdə təbii əsasa görə yazın ilk oyanışı sudan başlayır. Dağları dərələri bürüyən qarın canına isinti gəlir. Bu çərşənbədə sübh tezdən suyun qırağına gəlib dua edən, qəlbində niyyət tutan,dərdini suya danışan insan yüngülləşir. Su elə müqəddəsdir ki axır çərşənbə çaylar dayanıb axmır,ağaclar baş əyib alnını suya söykəyir. Qışda sülhü buz ilən... Yazda salar dava su. Dillənməyir söz ilən. Çəkir ağlar nəva su. II oxucu (Od çərşənbəsi):Novruzun ikinci çərşənbəsi Od-atəş çərşənbəsi sayılır. Od yerə nəfəs verir,isidir,qışda donmuş torpaqların donunu açır. Od çərşənbəsindədə su çərşənbəsindəki kimi tonqal qalayar, məşəllər alışdırar, şamlar yandırarlar. Uşaqlar, böyüklər, qızlar, oğlanlar tonqal ətrafında halay vuraraq, rəqs edər, mahnı oxuyar, “ağırlığım uğurluğum odda yansın” deyərək tonqal ətrafından tullanarlar. Su kimi od da insanları təmizə çıxarıb, şaxtadan qorumuş, ölməyə qoymamışdır. III oxucu: Yel çərşənbəsi – su, od və torpağın bir-biri ilə dil tapması havanı yaratdı. Bu həyat amillərindəndir. İnsan bir neçə gün susuz yaşaya bilər, torpaqdan ayrılıb təyyarələrdə havaya qalxa bilər, lakin 1 neçə dəqiqə havasız yaşaya bilməz. İnanclara görə Yel baba ilə Əkinçi baba qardaş imişlər. Bahar gələndə onlar tarlanı birlikdə əkərmişlər. Bundan sonra tarladakı bütün işlərə Əkinçi baba cavabdeh imiş. O, məhsula su verər, ot-alaqdan təmizləyər, becərər, yetişəndə də biçib xırmana gətirərmiş. Arpa buğdanın dənini küləşdən ayırmaq isə Yel babanın işi imiş. Bir kərə yenə adamlar arpa buğdanı döyüb gözləyirlər ki, Yel baba 9 gəlib onu sovursun. Amma Yel baba gəlib çıxmır ki, çıxmır. Səbri tükənmiş adamlar taxılı özləri sovurmağa başlayır və Yel baba,amana gəl, Dolanıb xırmana gəl, Bir bəhanə yoxdursa Xəlbirə, samana gəl A Yel baba, Yel baba Saman sənin, dən mənim Ləçəyi mindər-mindər Yonunu döndərmirsən Mehini bizə göndər A Yel baba, Yel baba deyə oxuyarmışlar. Elə bu vaxt gəlib xırmana yetişən Yel baba eşitdiyi sözlərdən inciyib geri dönür. Adamlar öz əməllərindən peşman olurlar. Hamı Yel babanı səsləyir və oxuyurlar: A Yel baba,Yel baba Qurban sənə gəl baba! Taxılımız yerdə qaldı A Yel baba,Yel baba... Bu nəğmə Yel babanın xoşuna gəlir. Geri qayıdıb xırmandakı buğdanı arpanı sovurub, samandan ayırır. IV oxucu: Torpaq çərşənbəsində inanca görə su ilə odun torpağa qovuşması torpağın canını açır, torpağı yumşaldır. İnsanın, bütün canlı varlıqların həyatında su və odla yanaşı, torpağın da çox böyük əhəmiyyəti danılmazdır. Su ana, od atadırsa torpaq varlığın özüdür. I aparıcı: Beləcə Novruz adət, ənənə və mərasimlərində məntiqi olmayan heç nə yoxdur. Sanki bütün pisliklər suda batmış, odda yanmış, küləklə sovrulmuş, torpaqda çürümüşdür. Ədəbiyyatımızın bir çox janrlarında bahar fəsli daha çox müraciət edilən mövzulardandır. Aşıq ədəbiyyatı nümayəndələrindən Qurbani, Abbas Tufarqanlı, Xəstə Qasım, Qaracaoğlan, Aşıq Alı, Aşıq Hüseyn Aşıq Musa, Aşıq Ələsgər və başqalarını göstərmək olar. Aşıq Şakirin “Bahar fəsli yaz ayları gələndə”şeri oxucunun dilindən söylənilir. 10 II aparıcı: Böyük Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın “Heydərbabaya salam”, Balaş Azəroğlunun “Əziz gün” şerində də Novruz bayramı və onun adətləri öz poetik əksini tapmışdır. Səhnəyə oxucular daxil olur. I oxucu: Bir əlində günəş tutub, Bir əlində səhər yeli Bir əlində aydın səma, Bir əlində yağış seli. Bahar gəlir yurdumuza. Bir il onu gözləmişik, Çəmənlərə döz, demişik, Biz baharı gözləmişik. Belə uzun qış görmədim Mən ömrümdə bu qış kimi. Köksüm altda vuran ürək Çapalayıb bir quş kimi. II Oxucu: Döz,demişəm. Döz, demişəm, Novruz gələr, Qar altında baş qaldırar novruzgülü. Boz buludlar parçalanar, Göy açılar, Asimanın sinəsində Yanar şam-şam “ulduz gülü”... Döz demişəm ürəyimə, Bahar gələr, Yola,rizə su çiləyər ağ buludlar, Baş qaldırar təzə otlar. II Oxucu: Zirvədəki qayalardan Buz əriyir damcı-damcı,gilə-gilə, Günəş silər buludların göz yaşını gülə-gülə, Saqqalından “yaş” süzülən Qışın halı yaman olar. Qoca dünya cavan olar... Qollarını geniş açar, Sinə dolu nəfəs alar qara torpaq. Düymə-düymə gülümsəyər Üstü qırov tutan budaq. III Oxucu: Bahar gələr, Sünbüllərə sığal çəkər səhər yeli. 11 Təzə dünya gülə-gülə qarşılayar Təzə günü,təzə ili... Dmcılardan irmaq olar, Sellər gələr,çaylar daşar. Arzular da təzələşər, Ümidlər də təzələşər. Uçub gələr qayçıquyruq qaranquşlar, Cığırları yuyur yenə gur yağışlar. Üç ay qışı yeyib yatan Köhnələri çəkmə düzə. Qoç igidlər,ilham verin nəğməmizə. Qarşılayaq ilk baharı,.... Aparıcılar səhnəyə daxil olur. I aparıcı: El-oba arasında çillələr qış ayına təsadüf etdiyindən adamlar qışın soyuqluğuna sərtliyinə dözümlü olduqlarını göstərmək üçün müxtəlif ayinlər icra etmişlər. “Çillə kəsmək”, “Çillə suyu”, “Çillə qarpızı” belə ayinlərdən sayılır. Repressiyaya məruz qalmış İstiqlal şairi sayılan Əhməd Cavad yaradıcılığında Novruz bayramı ilə bağlı “Çillə şərqisi”, ”Yaza xitab”, “Böyük çillə”, “Boz ay”, “Yel baba” silsilə etnoqrafik şerləri vardır. Novruz bayramı günlərində oynanılan xüsusi meydan tamaşaları vardır. “Salam Əlik Say Bəylər” sayaçı meydan tamaşasını təqdim edirik. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|