Novruzlu Aytac Bahəddin qızı “ Ekspert sistemləri üçün bilik bazasının hazırlanması”
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
24 1.3. Ekspert sistemlərin tətbiq istiqamətləri Müasir dövrdə firmalar bazarda rəqabət güclərini artırmaq üçün yüksək ixtisaslaşma səviyyəsində fəaliyyət göstərməlidirlər. Təkcə 1196-ci ilə süni intellektə əsaslanan sistemlər 1996 satış həyata keçirmişdilər. Ekspert sistemlər təşkilat daxilində informasiyanın ötürülməsi və yayılması, düzgün strategiyaların seçilməsi proseslərində aparıcı rol oynayır. Başqa sözlə desək, şirkətlər bazardakı səhmlərə nəzarət edərkən müdafiə strategiyası yaratmaq imkanlarını müəyyən edərək əsas mövqeni ələ keçirmiş sayılır . 1991-ci ildən bu yana maliyyə sahəsində istifadəsinə başlanmış ekspert sistemlər gəlirin səviyyəsi, ümumi mənfəətin artırılması, uzunmüddətli və qısamüddətli borcların hesablanması , kadr dəyişikliyinə nəzarət etməklə riskdən qaçmağa, keyfiyyət əmsallarının, bazar mövqeyi və işgüzar nüfuzun yüksəldilməsinə və hətta firmanların itirilmiş statuslarının bərpasına yardım edir. Diaqnostika və müalicə sahəsində olan intellektual sistemlər, xüsusilə da ES- in lər tibbi kontekslərdə istifadə üçün işlənib hazırlanmışdır. Stenford Universitetinde Shortlife tərəfindən hazırlanmış ilk diaqnostika sistemi MYCİN konsultasiya, izahat və qaydalar toplusu adlanan üç altsistemdən ibarət idi. Bu diaqnostika sistemi cari vəziyyət haqqında mümkün nəticələri proqnozlaşdırmaq üzrə ixtisaslaşdırılmışdı. Həmçinin mexaniki və elektrik qurğularının nasazlığını aşkar edən, o cümlədən müşahidə əsasında rəylərin alınmasına imkan verən interpretasiya tipli sistemlər də hazırda biznes proseslədə çox istifadə olunur. Diabet xəstəliyinin təbii üsullarla müalicəsi ESTA sistemlərinin istifadəsi ilə süni intellekt araşdırmalarından əldə olunan yeni bilik texnologiyasıdır. ESTA- Mətn Animasiyası üçün Ekspert Sistem örtüyüdür ( Expert System shell for Text Animation) və Visual Prolog 7.3 tətbiqidir. Bu ekspert sistemlər ESTA örtüyünün istifadəsilə bilik bazası yaradaraq hazırlanır: Ekspert Sistem → ESTA + Bilik bazası 25 Sistemin effektivliyi onun bilik bazasının qurulmasından asılıdır. Bilik Bazasının qurulması prosesi 1. Problemin girişinin müəyyən edilməsi 2. Biliyin əldə edilməsi 3. Biliyin təsvir edilməsi - kimi 3 mərhələdən ibarətdir. Ekspert sistemlərin həmçinin metallurgiya və istehsalat sahələrində istifadə olunmasına ehtiyacın yaranması bu sistemlərə tələbatı olduqca artırır. Bu sahələrdə nəticənin tələblərə uyğun gəlməsi üçün ilk növbədə problemin köklü surətdə analiz olunması, eyni zamanda keyfiyyətin artırılaraq, istehsalın ümümi dəyərinə nəzarət olunması üçün COROSolve ekspert sistemləri tətbiq olunur. Bu sistemlər DELPHİ Visual proqramlaşdırma dilindən istifadə olunaraq yaradıldı. Sistemin başlıca məqsədi sözügedən istehsalat sahələrində işçiləri məlumatlandırmaq, iş prosesində sərf olunan vaxtı və maliyyə sahəsində xərcləri azaltmaq, həmçinin resursların istifadəsinə qənaət edərək yüksək keyfiyyət yaratmaqdan ibarətdir. Müasir süni intellekte əsaslanmış ekspert sistemlərə aid bir neçə nümunəyə baxaq: İnsan müdaxiləsi olmadan malların və səhmlərin ticarəti sistemləri Kredit kartlarının verilməsi və saxtakarlıqların aşkarlanması üçün hazırlanan bankinq proqramı (Fair İsaac Corp) Axtarış motorları ( yaxud Google, Yahoo, Яндех) AİBO kimi intellektual robotlar ( Asimo, Qrio) |