Novruzlu Aytac Bahəddin qızı “ Ekspert sistemləri üçün bilik bazasının hazırlanması”

Tədqiqat obyekti və predmeti - Tədqiqatın obyekti dedikdə, ekspert sistemlər 
əsasında bilik bazasının yaradılması modelləri, metodları, alqoritmləri, 
texnologiyaları başa düşülür. Tədqiqatın predmetini isə bilik bazalı ekspert-öyrədən 
sistemlərin yaradılmasının təyinatı, onların quruluşunun müəyyənləşdirilməsi və 
istifadə olunduğu sahələrdə əsas tətbiq istiqamətlərinin araşdırılması təşkil edir.
Tədqiqat işinin məqsəd və vəzifələri ondan ibarətdir ki, ekspert sistemlərin əsas 
anlayışları, tətbiq istiqamətləri, arxitekturası, dil və alətləri, bilik əldə etmənin 
modelləri araşdırılsın və bu sistemlərin əhəmiyyəti göz önünə gətirilərək tətbiqinin 
səmərəliliyi nəzərə çatdırılsın. Bu baxımdan tədqiqat işi aşağıdakı istiqamətlər üzrə 
müvafiq araşdırmaları məqsəd götürmüşdür: 
• Süni intellektin tarixi və İntellektual Sistemlər
• Ekspert sistemlərin təyinatı, əsas anlayışları, təsnifatı 
• Ekspert sistemlərin tətbiq istiqamətləri
• Ekspert sistemlərin layihələndirilməsi mərhələləri
• Biliklər bazasının strukturu
• Bilik ələ keçirmənin metodları
• Biliklərin əldə edilmə strategiyaları və nəzəri aspektləri
• Biliklərin təsviri
• QQYS, Olap texnologiyası ilə biliklərin emalı 
• İntellektual Təhlil Metodları 
Tədqiqat işinin elmi praktik əhəmiyyəti. Tədqiqat işininin əsasını ekspert sistemlər 
üçün bilik bazasının hazırlanmasının əsasları, müxtəlif sahələrdə tətbiqi və bu zaman 
istifadəsinə göstərişlər, həmçinin diqqət edəcəyimiz əsas məsələlər təşkil edir. 
Ekspert sistemlər tibb, maliyyə, istehsal və satış da daxil olmaqla, kommersiya və 
sənaye sahələrində geniş istifadə olunur. Ekspert sistemlərin vasitəsilə həmçinin 
hazırda tədqiqat predmeti olan bir çox məslələrin həllinə baxılır: teoremlərin 
avtomatik sübutu, surət tanıma, robotların hərəkətlərinin planlaşdırılması, 

---

5 
alqoritmlərin işlənilməsi, oyun strategiyalarının qurulması və s. Tipik olaraq, bu 
sistemlər xüsusi fəaliyyətlər yaxud problemlər və rəqəmsal faktlar, qaydalar, 
hadisələr və modellərin diskret bazası ilə daha yaxşı fəaliyyət göstərir. 
Tədqiqatın informasiya bazasını bir sıra təşkilatlarıa məxsus məlumatlar, müəllif 
kitabı, interrnet materialları, xarici mənşəli məqalələr və s. təşkil edir. Burada, elmi 
praktik əhəmiyyət həlli mümkünsüz sayılan problemlərin həllində, düzgün qərar 
qəbul olunmasında və uyğun sahədə səmərəliliyi artırılmasında ekspert sistemlərin 
istifadəsinin daha effektiv idarəçiliyin təşkili üçün əsas alət kimi istifadə olunmasıdır.