C = K -F + 2 = l-2 + l = 0
Erkinlik darajasi nolga teng sistemalar
variantsiz,
birga teng
sistemalar
monovariantli
va
ikkiga teng sistemalar
bivariantli
deyiladi.
Tashqi va ichki omillar o ‘zgartirilganda variantsiz sistema
fazalarining soni o ‘zgaradi, monovariantli sistemaning fazalari esa
o ‘zgarmaydi.
Qotishma tarkibiga kiruvchi komponentlar o ‘zaro ta’sirlashganda
mexanik aralashma va qattiq eritma
yoki kimyoviy birikma hosil
qilishi mumkin.
Aytaylik,
qotishma
ikki
(A
va
B)
komponentdan iborat bo‘lsin.
Bunda ikki holatni kuzatish mumkin.
Birinchi holatda komponentlar suyuq holda bir-birida cheksiz
erisa ham har biri alohida-alohida kristallanadi (2.1-rasm). Odatda,
bunday murakkab tuzilishga ega sistema
mexanik aralashma
deyiladi.
2.1-rasm. Elementlar ning alohida-alohida kristallanishi.
Ikkinchi holatda
A va. В
elementlar o ‘zaro ta’sirlashib
bir xil
tarkibli qattiq eritma yoki kimyoviy birikma hosil qilishi mumkin.
A
komponentning elementar kristall panjarasida
В
komponentning
atomlari joylashishi
qattiq eritma
deyiladi (2.2-rasm).
Kristall panjara hosil qilgan
В
komponent
erituvchi vazifasini
o ‘taydi. Kristall panjarada
В
komponentning ayrim atomlari
qatnashayotganligi
uchun u
eruvchi modda
deb ataladi. Kristall
panjarada eruvchi
В
komponentning o ‘mini
A
erituvchi
komponent
atomlari ham egallashi mumkin (2.2-rasm).
30