O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Konsolkranliayrimavtomobillarningtexniktavsifi
T/r
Ko‘rsatkichlar
4030p
4903
4033
1.
Kran o‘rnatilgan avtomobilning rusumi 
Zil-130 
Zil-133 
Zil-
157 
2.
Kranning yuk ko‘taruvchanligi, kg:
•
Strela, o‘rtacha uzunlikdagi strela;
•
Kichik uzunlikdagi strela 
500
900 
1000 
2500 
55-
110 
0 
3.
Strelaning eng katta uzunligi, mm 
3600 
4500 
1200
4.
Kran jihozining og‘irligi, kg 
640 
1460 
1200
5.
Gidrosistemadagi moyning eng katta bosimi, 
kgs/sm 
100 
105 
100 
Bilimlarni tekshirish dasturimustaqil tayyorlanish uchun savollar: 
1.
Asosiy va yordamchi yuk ortish va tushirish ishlarini tushuntiring. 
2.
Yuk ortish va tushirish qaysi vaqtlarni o‘z ichiga oladi?

---

652
3.
Yuk ortish va tushirish punkti deb nimaga aytiladi? 
4.
Avtomobillarning harakat vali deb nimaga aytiladi? 
5.
Ortish va tushirish mashinalari yukning turiga qarab necha turga bo‘linadi?
6.
Yuk yo‘nalishi bo‘yicha ortish-tushirish mashinalari necha guruhga bo‘linadi?
7.
Kranlar qanday turdagi yuklarni yuklashda foydalaniladi? 
8.
Avtotransportlar ishini izohlab bering. 
9.
Ko‘priksimon elektr kranlar ishini tushuntiring. 
10.
Bir cho‘michli ekskavatorlar ishlatiladigan joyi va konstruktiv tuzilishiga qarab 
turlarini tushuntiring. 
11.
O‘zi ortib tushiradigan avtomobillarning asosiy vazifasini tushuntiring.

---

653
41-Mavzu:Yuklarni konteyner va paket usulida tashish 
Reja 
1.
Yuklarni konteynerlarda tashish 
2.
Yuklarni konteynerlarda tashishda yuritiladigan 
hujjatlar 
va ularni 
rasmiylashtirish 
3.
Yuklarni paket usulida tashish 
4.
Yuk ortish-tushirish ishlarini mexanizatsiyalashning avtomobil Ish unumiga va 
yuk tashish tannarxiga ta’siri 
Donador yuklarni konteyner va paket usulini qo‘llab tashishda harakatlanuvchi 
tarkibning yuk ortish-tushirish jarayonida to‘xtab turish vaqti kamayadi. 
Konteyner 
deb hajmi 1 m³ dan kam bo‘lmagan yukortish-tushirish ishlari mexanizatsiyalashgan, 
ko‘p marta ishlatish uchun mo‘ljallangan yuklarni qisqa muddatgasaqlashni 
ta’minlaydigan qurilmaga aytiladi.
Konteynerlar quyidagi belgilariga qarab turlanadi. 
1. Tashish usuliga qarab: 
* aralash tashish uchun mo‘ljallangan tranzit; 
* faqat avtomobillarda tashiladigan mahalliy konteynerlar. 
2. Vazifasiga qarab: 
* turli xil yuklar tashishga mo‘ljallangan universal konteynerlar; 
* faqat bir turdagi yuklar tashishga moslashtirilgan 
38-rasm. 
A – yuksiz konteynerlarni orqa tomonga tashish mayatnik yo‘nalishi; 
B – ikki yo‘nalishda ham yukli konteynerlarni tashish mayatnik yo‘nalishi;
D – halqasimon yo‘nalish. 
Maxsus konteynerlar. 
3. Tayyorlangan materialiga qarab: 
* yog‘och; 

---

654
* metall; 
* yog‘och-metall konteynerlar . 
4. Konstruktsiyasiga qarab: yig‘ma qismlarga ajratilmaydigan konteynerlar; 
5. Nominal bro‘tto massasi bo‘yicha yuk ko‘taruvchanligiga qarab: 
* aralash tashishda foydalaniladigan katta tonnali (10–30 t); 
* o‘rtacha tonnali (2.5–5 t); 
* faqat avtomobillarda tashishda foydalaniladigan kichik tonnali (0.625 va 1.25 
t) konteynerlar. 
Konteynerlar yuklarni chang va namdan saqlash, yuk ortish-tushirish ishlarini 
bajarish va har xil turdagi transportlarda tashishga qulayligi, arzon materiallardan 
tayyorlanish va qisqa muddatda kam xarajat sarf qilib ta’mirlanishi kabi afzalliklarga 
ega. 
Konteynerlarni tashish quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi.
Halqasimon yo‘nalishda avtomobil yuk ortish punktidan yukli konteynerni yuk 
tushirish punktiga olib keladi va o‘rniga yuksiz konteynerni olib, keyingi punktga 
yetkazadi. U yerdan yukli konteynerni yuklab, dastlabki punktga ta-shib keltiradi. 
Yuqoridagi yo‘nalishlar ichida ikki yo‘nalishda ham yukli konteynerlarni tashish 
mayatnik yo‘nalishi unumli bo‘lib, doimo bir maromda yuk aylanishiga ega bo‘lgan 
holda 
qo‘llanadi. 
Konteynerlarda 
markazlashgan 
usulda 
yuk 
tashilganda 
konteynerlarni almashtirish punktlarini tashkil qilish yaxshi natija beradi. Bu 
punktlarning tashkil qilinishi sutka davomida bir maromda konteynerlarni tashishga 
imkoniyat yaratadi.
Konteynerlarni tashish uchun bortli va boshqa maxsus yuk avtomobillaridan 
foydalaniladi.
Konteynerlarning aylanish vaqti aralash tashishda ko‘pi bilan 30 sutka va 
avtomobillarda tashishda 1–3 sutkani tashkil qiladi. Aralash tashishda topshiriqda 
ko‘rsatilgan hajmdagi tashishni bajarish uchun zarur konteynerlar soni quyidagicha 
Bunda: