O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Multimodal 
tashish 
bozorlari 
murakkab 
bo‘lib, 
quyidagi 
O‘zaro 
munosabatlar bilan xarakterlanadi: 

Yuk jo‘natuvchi – yuk qabul qiluvchi (mahsulot – tovar); 

Yuk jo‘natuvchi – avtotransport kompaniyasi (mahsulot – yuk birligi); 

Avtotransport kompaniyasi – multimodal transport kompaniyasi 
(mahsulot – terminalga avtomobilda tashish); 

Multimodal transport kompaniyasi – temir yo‘l kompaniyasi (mahsulot – 
terminalga yetkazish); 

Multimodal transport kompaniyasi – avtotransport kompaniyasi 
(mahsulot – avtomobil transportida tashish); 

Avtotransport kompaniyasi – yuk qabul qiluvchi (tovar –mahsulot). 
Multimodal tashishning samaradorligi deb yuk qabul qiluvchi nuqtai nazaridan 
qaralganda alternativ yuk tashish marshrutlariga nisbatan narxlarining arzon 
bo‘lishiga aytiladi. 

---

711
2.3. modal tashishlar
modal tashishlar – yuklarni bitta yuk birligida (konteynerlar) yoki bir necha 
transport 
turidan 
foydalanib, 
transport 
vositasida 
yuk 
birligini 
qayta 
shakllantirmasdan harakatlanishidir. Bunda tashishni tashkil qilgan shaxs, yagona 
hujjatni rasmiylashtirishda nechta transport turi qatnashganidanqat’iy nazar yuk 
uchun javobgar bo‘ladi. Tashishni bu turi yuklarni yagona transport bo‘limida, ya’ni 
konteynerda tashishni ko‘zda to‘tadi.Masalan, O‘zbekiston Respublikasi tashqi 
iqtisodiy aloqalar, sarmoya va savdo-sotiq vazirliginingoq-oltin terminalidan 
(guliston shaxri yaqinida) (batumi) poti portiga,guliston – samarkand -buxoro – olot 
p --chorjou- turkmanboshi port – boku porti (paromda) –poti porti(batumi). Yoki 
angrendan chiqadigan konteyner (sirlangan cho‘yan vanna) chikago (aqsh) ga 
yetkaziladi. Bu yerda oldin avtomobil, dengiz, keyin esa boston portidan 
chikagogacha avtomobil yoki temir yo‘l transportida yetkaziladi. 
Multi va modal tashishlarnimamlakatdan tashqarida amalga oshirib, (eksport-
import 
operasiyalarda) 
yuklarni 
rasmiylashtirish 
ishlarida 
bojxona 
operasiyalarihamda transport qonunchiligi va yukni olib O‘tish marshruti bo‘yicha 
tashishda tijorat huquqiy aspektlari (jihatlari) muhim ahamiyat kasb etadi. 
Multimodal va modal tashishlardatransport jarayonini axborot-kompyuter 
vositalari orqali qo‘llash katta ahamiyatga ega. Transportirovka uchun 
telekommunikasiya tarmog‘i, sputnik aloqa tizimi va transport vositalari 
uchunnavigasiyalarasosiy rolni bajaradi. 
Tranportirovka, transport turi va logistik vositachilarni tanlash bir necha 
kriteriyalar asosida qilinadi. Transport turi va tashish usulini tanlashda asosiy 
kriteriyalar quyidagilardir: 
-
Transportirovka uchun minimal sarf-xarajat; 
-
Yukni yetkazish vaqti; 
-
Maksimal ishonch va xavfsizlik; 
-
Transport turining quvvati;
-
Yukningsaqlanishini ta’minlash. 
Transportirovka sarf-xarajatlariga nafaqat aniq hajmdagi yukni yetkazib 
berishdagi transport tariflaribalki transport-ekspedisiyaoperasiyalari bilan bog‘liq 
bo‘lgan sarf-xarajatlar, yuklash, tushirish, qadoqlash, yukni kuzatib borishdagi 
logistik operasiyalar xarajatlari kiradi. 
Yukni aniq belgilangan muddatda yetkazib berish tanlangan tashish sxemasini 
ishonchli ekanligini bildiradi. Bundan tashqari,yukni yetkazib berishvaqti 
qisqargani, yuklarni tashish bozorida firma uchun keng yo‘l ochadi. YO‘lda yukning 
saqlanishini, yuk sifati standartlari, xalqaro ekologiya talablarini ta’minlash 
tanlashning muhim sharti hisoblanadi. 
Bugungi kunda dunyo bozorida tovarlarni yetkazib berish jarayonibir 
qatorishlarni amalga oshirish jarayoni bilan bog‘liq bo‘lib,bularga yuklarni samarali 
yetkazib berish kompleksi, yuklarni teng taqsimlash operasiyalari vaxizmatlari 

---

712
kiradi. Transport-ekspeditorlik korxonalari aynan ushbu ishlarni amalga oshirish 
uchunmo‘ljallangan.