O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Yuklarni paket usulida tashish
Ayrim tarali va tarasiz yuklarni bir joyga to‘plab (paket)tashishga 
paket 
uslubida 
tashish 
deb 
ataladi. 
Paketni 
yuklash-tushirish 
jarayonlari 
mexanizatsiyalashgan usulida bajariladi. Paketlar tagliklar yordamida hosil qilinadi. 
Yuklash-tushirish jarayonlarni bajarishda sanchqili elektr va avtoyuklagichlar, 
shtabelerlar, maxsus qurilmali kranlar qo‘llaniladi. Tagliklar yassi, ustunli va yashikli 
turlarga ajratiladi. Yassi tagliklarga turli burchakli shakldagi, qopdagi, rulondagi va 
kipdagi yuklar joylashtiriladi. Paketning turg‘unligini ta’minlash uchun ayrim 
hollarda yuklar lenta yoki arqonlar bilan bog‘lab qo‘yladi.
Ustunli tagliklarda taglik burchaklariga vertikal ko‘rinishda mahkamlangan yoki 
ajratib olinadigan tirgak-ustunlar bo‘ladi. Bu tagliklar yordamida taraga 
joylashtirilgan mayda donador yuklar va har xil mexanizm va agregatlar tashiladi. 
Yashik tagliklar kichik hajmdagi konteynerlarga o‘xshash bo‘lib, har xil donador 
tarasiz yuklarni tashishga mo‘ljallanadi. Barcha turdagi tagliklar yuklanishiga qarab 
ikki va to‘rt tomonlama bo‘ladi. 
Paketda tashishni tagliklarsiz quyidagi usullarda tashish mumkin:
1. Paketning o‘rta yoki pastki qismida yuklagichning sanchqisi kiradigan joy 
hosil qilib bog‘lanadi. 
2. Paket yuqorisida ortish mexanizmlari moslamasining ilgagi bilan ko‘tarish 
uchun tugun hosil qilinib bo‘linadi. Tagliklar asosan quyidagi materiallardan: 
yog‘och, po‘lat, aluminiy, polimer materiallar va qog‘ozdan tayyorlanadi. Zarur 
tagliklar soni 
xt 
quyidagi formuladan aniqlanadi: bunda:
Q 
– yuk hajmi;
Ta
– taglikning bir sutkadagi aylanish vaqti; 
Ke 
– taglikning ekspluatatsiyada bo‘lish kuni; 

---

451
Qt 
– taglikning yuk ko‘taruvchanligi, t; 
Γ
– taglikning yuk ko‘taruvchanligidan foydalanish koefsinti 
39-rasm.
Universal konteynerlar. Fitsienti. Tagliklarning sof og‘irligi tashilayotgan yuk 
og‘irligining 4–5% ni tashkil qiladi. Tagliklarni ishlab chiqarish va ekspluatatsiya 
qilishga xarajat kam bo‘ladi.