O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Avtomobil saroyidan foydalanish koeffitsienti 
Avtomobillarni texnik jihatdan ishga tayyorgarlik koeffitsienti ularning texnika 
holatiga ko‘ra ishga yaroqligini, ya’ni buzuq emasligi belgilovchi koeffitsientidir. 
Ammo bunday avtomobillarni ekspluatatsiya qilishga zarur bo‘lgan ba’zi 
birsabablarga ko‘ra ishlatila olinmaslik holatlari amalda bo‘lib turadi. Masalan, 
haydovchilar
, 
yonilg‘i-moy materiallari, avtoshina,akkumulyator, maxsuslashtirilgan 
avtomobillarda tashiladigan yuklar va shu kabilar yoki yo‘l holati va iqlimiy 
sharoitlar va xokazo... 
Bunday 
hollarda 
avtomobillarni 
ishga 
chiqa 
olmasliklari, 
odatda, 
rejalashtirilmaydi, chunki bunday holatlarga zarurat yo‘q, ammo ular avtotransport 

---

464
saroyi va boshqa tashkilotlar ishi nuqsonlari natijasidir. Shuning uchun 
avtomobillardan foydalanish rejalashtirishda va hisoblab borishda avtomobillar 
saroyidan foydalanish koeffitsienti ko‘rsatkichi qo‘llaniladi. Bu koeffitsient 
ekspluatatsiyadagi avtomobil-kunlar (ak
e
) yig‘indisini avtomobil-kalendar kunlar 
(ak
k
) yig‘indisiga nisbati qilibaniqlaniladi. Ya’ni avtomobil kun ishga tayyorgarlik 
kunlar yig‘indisidan, ba’zi bir ekspluatatsion va tashkiliy sabablarga ko‘ra 
avtomobillarni turib qolgan kunlar yig‘indisi chegirilib tashlanadi. 
Avtomobil saroyidan foydalanish koeffitsienti quyidagi formulalar orqali 
aniqlanadi: 
A) bitta avtomobil uchun kalendar kunlardagisi 
К
Э
ф
К
К


[11]
B) avtomobil saroyidagi barcha avtomobillar uchun bir kunlik 
Х
Э
ф
А
А


[12] 
V) avtomobil saroyidagi barcha avtomobillar uchun kalendar kunlardagisi 
К
Э
ф
АК
АК


[13] 
Avtotransport saroylaridagi avtomobillardan foydalanish koeffitsientiga yana 
hafta ichi ish kunlari (5 yoki 6 kun) yoki hafta davomida to‘xtamasdan 7 kun 
ishlashlari (marshrutda ishlovchi avtobuslar uchun) katta ta’sir ko‘rsatadi.