O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Tovar markirovkasi
-ishlab chiqaruvchi zavod nomi, yuk turi va og‘irligi 
ko‘rsatiladi; 
Yuk markirovkasi
- jo‘natish va eltib borish joyi (punkti), yuk jo‘natuvchi va 
qabul etuvchilar ko‘rsatiladi; 
Transport markirovkasi
- to‘ldirilgan hujjat nomeri (tartibi) va joylar soni 
ko‘rsatiladi; 
Maxsus markirovka
- ayrim xususiyatlar ko‘rsatiladi. «surilmasin», «ustki 
qismi», «ehtiyot bo‘ling - sinadi» yoki fujer rasmi, «nurdan saqlang» va h.k. 
Markirovkadako‘rsatilgan talablarnibajarish tashuvchilar, ortish va tushirish 
operatsiyasini bajaruvchilar, omborlarda saqlovchilar va boshqa shaxslar uchun 
qonun kuchidagi majburiydir. 
Markirovkaning turlari 
Ehtiyot 
bo‘ling, 
sinadi 
Yog‘ingar
-chilikdan 
Saqlansin 
Quyosh 
nuridan 
saqlan-sin 
Harorat 
Chegara- 
Langan 
Tez buzu-
luvchi 
mahsulot 
Germetik 
Upakovk
a 
Ilgak 
bilan 
ushlan-
masin 
Ilish joyi 
Aravacha 
Bilan 
ko‘tarish 
Ta’qiq- 
Lanadi 

---

458
Yuk 
vertikal 
Holatda 
Jaylash- 
Tirilsin 
Faqat 
yukning 
o‘zi ko‘ta-
rilsin 
Shu erdan 
Ochilsin 
Ustma-
ust tax- 
Lanmasi
n 
Sanchiqli 
Yuklagich 
Ishlatil- 
Masin 
Radiak- 
Tiv man- 
Balardan 
Himoya 
Qilinsin 
Tarada markirovkaning ko‘rinishlari 
Taralar turiga - konteynerlar va tagliklar kiradi. 
Konteyner bu ko‘p marotaba ishlatuvchi tara bo‘lib, ular transport vositalariga 
ortish va undan tushirishda mexanizatsiya ishlatishga moslangan. Amalda 
konteynerlar taxtadan, metalldan va plastmassadan qattiqqilib yasalgan va rezina yoki 
sintetikaplyonkalaridan elastik qilib yasalgan bo‘lishmumkin. Ular faqatgina 
birtransport turi bilan tashiluvchi (shu joyli) va bir necha turdagi transport 
vositalarida tashiluvchi tranzit konteynerlarga bo‘linadi. 
Konteynerlar vazifalariga ko‘rauniversal va maxsus bo‘lishlari mumkin. 
Universal konteynerlar har xil mahsulotlarni (aksariyat holda aholi iste’moli 
tovarlari) tashishga, maxsuskonteynerlar esaaniq yuk turi yoki yuklarning kichik bir 
guruhini tashishga mo‘ljallangan bo‘ladi. 

---

459
Davlat standartiga binoan konteynerlar brutto- massasi 10, 20 va 30 tonnali ko‘p 
yuk tashuvchi(suv va quruqlik transportlarida qo‘llaniluvchi), 2,5.... 5t (temir 
yo‘llarda qo‘llaniluvchi) va kamtonnajli 0,625....1.25t avtomobil konteynerlaridan 
iborat bo‘ladi. 
Konteynerlarda yuk tashishning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat: 
-ortish va tushirish operatsiyalarida transport vositalarining turib qolishini 
kamaytirish; 
-mehnat sarfini kamaytirish, chunki transport vositasi platformasidanyuklarni 
tushirishga nisbatankonteynerdan tushirish va unga ortish ancha kam mehnat talab 
qiladi; 
-yuk tashishda ularning yaxshi saqlanishini ta’minlash; 
-aralash 
transport 
turlarida 
tashishda 
konteynerlarda 
yuk 
tashish 
qulayligi.Chunki bir transport turidan ikkinchisiga konteynerni o‘tkazishda, faqat 
uning qulfi plombasining buzilmaganligi tekshiriladi xolos. Hujjat almashuvi ancha 
osonlashadi. 
Yuklarnikonteynerlarda tashish iqtisodiy jihatdan arzon. Hisoblarko‘rsatadiki, 
furgonli avtomobillarga nisbatan yuklarni konteynerlarda tashish xarajatlari,tashish 
va ekspeditsion xarajatlar hisobiga ko‘ra 15 foizga arzonlashar ekan va transport 
vositasi unumdorligi 8 foizga oshar ekan. 
Yuklarni konteynerlab tashishdagi asosiy kamchilik konteynerlarning o‘z 
og‘irliklari va ularning qaytarilishidir. 
Kichik tonnajli 
Katta tonnajli 
O‘rtacha tonnajli 
Katta tonnajli 
Universal konteynerlar 

---

460
Mayda yuklarni yiriklashtirish maqsadida ularni paketlab yiriklashtirish, tarasiz 
donali yuklarni tashishda esa tagliklardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Paketlab tashish deyilganga mayda tarali yoki tarasiz donali yuklar partiyasini 
taglik va tagliksiz bir joyga jamlab tashish tushiniladi. Bu esa ortish va tushirish 
operatsiyalarini mexanizatsiyalash imkonini beradi. 
Tagliklar paketlash kabi ortish-tushirish ishlarini mexanizatsiyalashga 
moslangan bo‘lib, unda har xil ko‘targich va kranlar ishlatiladi. Bundan tashqari 
tagliklar ko‘p marotaba ishlatiluvchi taralar qatoriga kiradi. 
Yuklarni paketlab taglikliklarda tashish istiqbolli yo‘nalish bo‘lib tashish 
xarajatlarini tejash imkonini beradi. 
Tagliklar yassi, ustunchali va yashik turida bo‘lishi mumkin. Yassi tagliklar eng 
ko‘p tarqalgan bo‘lib, vilkali ko‘targichlar bilan ortish va tushirishga mo‘ljallanilgan. 
Bir qavatli