O. E. Toshmurodov milliy kurashning nazariy asoslari

Yordamchi 
jismoniy 
tayyorgarlik 
maxsus 
harakat 
malakalarini rivojlantirishga qaratilgan katta hajmdagi ishni samarali 
bajarish uchun zarur bo‘lgan maxsus asosni yaratishga mo‘ljallangan. 
U ancha tor va o‘ziga xos yo‘nalishga ega hamda quyidagi 
vazifalarni hal etadi: 
- asosan kurash uchun ko‘proq xos bo‘lgan sifatlarni 
rivojlantirish; 
- kurashchi harakatlarida katta darajada ishtirok etuvchi 
mushak guruhlarini tanlab rivojlantirish. 
Yordamchi jismoniy tayyorgarlikning ilg‘or vositalari sifatida 
shunday mashqlar qo‘llaniladiki, ular o‘zining kinematik va dinamik 

---

56 
tarkibi hamda asab-mushak kuchlanishi xususiyatiga ko‘ra 
kurashchining musobaqa faoliyatida bajaradigan asosiy harakatlariga 
mosdir. Shunday mashqlar orasida quyidagilarni ajratish mumkin: 
- kurashning turli usullarini ishora orqali bajarish;
- maxsus trenajer moslamalarida bajariladigan mashqlar;
- kurashchilar manekeni bilan mashqlar. 
Kurashchining maxsus jismoniy tayyorgarligi harakatlanish 
sifatlarini 
kurashchilarning 
musobaqa 
faoliyati 
xususiyatlari 
tomonidan 
qo‘yiladigan 
talablarga 
qat’iy muvofiq holda 
rivojlantirishga qaratilgan. 
Kurashchilarning maxsus jismoniy tayyorgarligi asosan kurash 
gilamida o‘tkaziladi va harakat malakalari tarkibidagi eng muhim 
harakat sifatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Shuning uchun maxsus 
jismoniy tayyorgarlikning asosiy vositalari sifatida mumkin bo‘lgan 
turli murakkabliklarni jalb qilgan holda musobaqa mashqlari 
qo‘llaniladi. Bunday murakkablashtirilgan mashqlar kurashchi 
organizmiga bo‘lgan ta’sirni kuchaytiradi. Masalan, og‘irroq vazn 
toifasidagi sherigini tashlash, sheriklarni almashtirgan holda o‘quv-
mashg‘ulot bellashuvlari bajariladi va h.k. Mana shu hamma 
mashqlar energiya ta’minotining u yoki bu mexanizmlarini 
rivojlantirish imkonini ta’minlaydi, kurashchining mashqlanganligiga 
kompleks holda ta’sir ko‘rsatadi hamda bir vaqtning o‘zida uning 
jismoniy va texnik-taktik tayyorgarligini oshiradi. 
Jismoniy tayyorgarlikning hamma ko‘rsatilgan turlari bir-biri 
bilan uzviy bog‘liq. Mashg‘ulot jarayonida biron bir jismoniy 
tayyorgarlik turlariga yetarlicha baho bermaslik oxir-oqibat sport 
mahoratini oshishiga to‘sqinlik qiladi. Shuning uchun mashg‘ulot 
jarayonida ko‘rsatilgan jismoniy tayyorgarlik turlarini optimal 
nisbatiga rioya qilish juda muhimdir. Uning son jihatdan ifodasi 
doimiy o‘lcham hisoblanmaydi, balki kurashchilar malakasi, ularning 
alohida xususiyatlari, mashg‘ulot jarayoni davri va organizmning shu 
paytdagi holatiga bog‘liq holda o‘zgarib turadi.