О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər

AE
с
с




0
 
 
burada H
c 
- göndərilmə vəziyyətində  koersitiv   qüvvənin  
qiyməti; A - hər  marka polad   üçün  xarakterik   əmsal;  
E- deformasiyanı göstərir.  
H
c 
-  (

)  asılılığı  da      anoloji    görkəmə      malikdir.    
Nümunələrin  gərilməsi  və  statik yoxlanmasının    analizi 
nəticəsində  koersitiv  qüvvələrin    qiymətlərinə    əsasən 
gərginliyə  nəzarət  etmək      məqsədilə    nomoqranmalar     
tərtib olunur  (Ģəkil 3.8). H
c
 (

)   xətti  asılılıq     Ģəklində  
olan nomoqranma operativ surətdə metal konstruksiyalar-
dakı  gərginliyin   konsentrasiyasını  5%-ə  qədər  xəta  ilə  
hesablamağa   imkan  verir.   
Konstruksiya      poladlarının    bütün        tipləri    üçün   
koersitiv   qüvvələr və yaxud  E  deformasiyası  arasında 
eksperimental  asılılıqlar qurula bilər  (Ģəkil  3.9)   Ct3, Ct 
20 09q2C polodların timsalında   görünür ki,   boĢalmadan   
sonra  H
c
   kəmiyyəti   sabit   qalır  və  hətta 

T
  metalın  
həddinə    qədər 
0
с

-in  ilkin  qiymətinə  bərəbər  olur.  
Metalda  axma  və  boĢalma  oblastında  domen    quruluĢun-
dan    bərpa    olunmaz    dəyiĢikliklər  domen    sərhəddinin  
90
0
    və      180
0
    döməsi    nəticəsində  baĢ    verir.  Elastik-

---

 
82 
plastik  sahə  H
c
    keçdikdən    sonra 
b
с

  qiymətinə  qədər  
xətti   artır,   bu    artım   metalın 

b
  möhkəmlik  həddinə  
uyğun  gəlir.  
 
Şək.3.8.  Konstruksiya poladların səthi nümunələrinin 
biroxlu uzanması zamanı cərəyanın koersitiv gücünün 
nəzarət nomoqramması 
 
Yük  altında  H
c 
 kəmiyyəti   yüklənmə   baĢladıqdan  
sonra   H
c
 qiymətinə  qədər  artır. 
H
c
  kəmiyyəti  təsir  edən  birinci,  ikinci  və  üçüncü  
növ gərginliklərin  vektor  cəmi  ilə    təyin    edilir.  Ona 
görə  də  gərgin  deformasiyalı  vəziyyətdə  olan    metalkon-
struksiyalarda  maqnit nəzarəti  zamanı nəinki gərginliyin 
mütləq qiymətini həm də nəzarət  edilən  yerdə    maqnit  
qüvvə   xətlərinin  yerləĢmə  istiqamətində    nəzərə  almaq  
lazımdır. Üçüncü   növ gərginlik metalın struktur  və  kim-
yəvi    tərkibi    ilə  təyin    olunur.    Ġkinci    növ      gərginlik    
baĢlanğıc olub  konstruksiya hazırlanan  zaman    forma-

---

 
83 
laĢır. Onlar    korsitiv   qüvvətləri  təĢkil  edir  və  metalda   
müəyyən  iĢarəli    qalıq    sahəsini  yaradır.    Birinci  növ  
gərginlik    istismar  yüklərinin    təsirilə  Ģərtlənir.  Bu   
gərginliklər əvvəlkilərlə    cəmləĢərək  elastik deformasiya 
oblastında  axırıcının    istiqaməti    təsirindən    asılı    olaraq 
H
c
-i  azalda da bilər, artırada.  Lakin elastik-plastik oblastı 
keçid  zamanı  birici  növ  gərginlik  üstünlük  təsirinə   
malikdir   və  onların   təsıirilə   korsitiv    qüvvə verilmiĢ  
materialın  möhkəmliyinə  uyğun    olaraq 
b
с

  həddinə   
qədər   xətti  qanunla artır.  
 
 
Şək.3.9. Müstəvi polad nümunələri üzərində yüklü və  
yüksüz  halda koersitiv gücün ölçülməsi   
 
 Koersitiv  qüvvələri  ölçmək  üçün    əlavə    elektro-
maqnitli koersitimerlərdən   istifadə  olunur. Əvvəllər  bir  
çox  illər ərzində  sənaye  istehsalı  olan   KĠFM-1  koersi-
timerlərindən istifadə olunmuĢdur. 1998-ci ildən   MNPO-
Spektr  (Moskva  Ģəh.)  xüsusi elmi iĢləmələr firması  ilə 

---

 
84 
birlikdə    KRM-UK-2    yarımavtomat    rəqəmli    n-Ģəkilli     
elektromaqnitdə   Holl  çeviricisindən  istifadə   olunur. 
 KRM-UK-2 
modelin 
portativ 
akkumulyatorlu  
avtonom qida  mənbəyi   və  ölçü    bloku    olduğundan  
ondan    müxtəlif    səhra    və    partlama-yanma   qorxulu   
Ģəraitdə  müxtəlif  obyektlərin   diaqnostikasında  istifadə    
etmək  olar.  Cihazın    iĢ  prinsipi    əlavə  elektromaqniti    
maqnit naqilindən və nəzarət edilən  məmulatdan  qapanan  
qalıq  maqnit    induksiyasının    ölçülən  cərəyana    görə 
kompensasiya  edən  koersitiv  qüvvəni  hesablamağa    
əsaslanır.  Ölçmə    tsiklinə  bu  mərhələlər daxildir:  
- nəzarət  edilən məmulatın  maqnitləndirilməsi;    
-
 
qalıq maqnitləndirmənin kompensasiyası  koersitiv  
qüvvələrin  hesablanması; 
-
 
ölçmənin  nəticələrinin  qeyd  olunması  (indikasi-
yası).   
Maqnitləndirmə  əlavə   elektromaqnitin  təsirləndir-
mə dolağından sabit  cərəyan  impulslarının     buraxılması  
ilə  yerinə yetirilir  (Ģəkil 3.10).