О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər

 
Şək. 4.1. Burulğanlı cərəyanla nəzarət  sxemi 
  1-qüvvə xətləri; 2-induktiv sarğı; 3-ölçü sarğısı;  
   4-nəzarət edilən obyekt. 
 
Nəzarət 
obyektində 
burulğanlı 
cərəyanların 
paylanma  sıxlığı  qeyri  müntəzəmdir.  Obyekt  konturu 
səthində  sıxlıq  maksimaldır,  diametri  təsirləndirici 

---

 
93 
sarğının diametrinə bərabər olur və r  məsafəsinin artması 
ilə sarğının oxunda sıfıra qədər azalır. 
 
 
Şək. 4.2 Burulğanlı cərəyanların paylanma sıxlığı. 
1-burulğanlı cərəyanlar; 2-nəzarət obyekti. 
 
ġəkil 4.2-də nəzarət obyektinin təsirləndirici sarğının 
oxu boyunca kəsiyi verilmiĢdir və uyğun olaraq burulğanlı 
cərəyanların sarğının oxundan r məsafəsinin aralanmasına 
görə epürası verilmiĢdir. 
Nəzarət  edilən  obyektin  dərinliyinə  burulğanlı 
cərəyanların nüfuz etməsi, burulğanlı cərəyan çeviricisinin 
konstruksiyasından,  obyektin  formasından  və  dərinlikdə 
intensivliyin  sönməsindən  asılıdır.  Taxma  burulğanlı 
çeviricilərdə  dərinliyə  nüfuzetmə 

  nəzarət  obyektindəki 
dərinlikdə  burulğanlı  cərəyanların  sıxlığı  2,7183  dəfə  (e 
dəfə) səthdəkindən azdır və təxmini olaraq,  


r
2

 
düsturu  ilə  təyin  edilir.  Burada  r  -  çeviricinin  sarğısının 
ekvivalent  radiusu; 

-  burulğanlı  cərəyanla  nəzarətin 

---

 
94 
ümumiləĢdirilmiĢ əmsalı olub, çeviricinin xüsusiyyətlərini 
və nəzarət Ģərtini xarakterizə edir: 
,
0



w
R

 
 
burada  w  -  təsirləndirmə  cərəyanının  dairəvi  tezliyi; 




6
0
10
4


maqnit 
sabiti; 


mühitin 
maqnit 
nüfuzluluğu; 


mühitin nisbi elektirik nüfuzluluğu: 
Burulğanlı  cərəyanların  dərinliyə  nüfuz  etməsi 
uyğun olaraq  aĢkar  edilən qüsurun  maksimal  dərinliyi ilə 
Ģərtlənir.  Burulğanlı  cərəyanla  nəzarət  zamanı  ən  çox, 
elektrik 
keçirən 
materiallarda 
səthi 
çatların 
aĢkarlanmasına  imkan  yaradır,  o  halda  ki,  burulğanlı 
cərəyanlar  maksimaldır, həmçinin səthi çatların  boĢluqlar 
dərinliyi 3-4 mm-dən çox olmur.  
  Dağıtmadan  nəzarət  etmədə  burulğanlı  cərəyanla 
qüsurların  tapılması  ilə  yanaĢı,  obyektin  fiziki-mexaniki 
xüsusiyyətlərinin  nəzarətində  struktoskopiyada  geniĢ 
tətbiq edilir. Bundan əlavə burulğanlı cərəyan cihazları və 
qurğularından  obyektin  olçülərinə  nəzarət  edilməsində, 
vibrasiyaların  parametrlərini,  elektrik  keçirən  obyektlərin 
(metal axtarıcıları) aĢkarlanması və digər məqsədlər üçün 
də istifadə olunur.  
  Burulğanlı  cərəyanla  nəzarətin  üstünlüyü  müqayi-
sədə onun sadəliyi, yüksək məhsuldarlığı və həssaslığıdır. 
Çeviricilərin  həssaslığını  yoxlamaq  və  aparatların 
sazlanması  üçün  defektlə  bərabər  standart  nümunələrdən 
istifadə olunur ki, bunlar da QOST 8.315-83-ə əsasən hər 
bir  yoxlanılan  məmulat  üçün  hazırlanır  və  metroloji 
attestasiyaya  əsasən  təsdiq  olunur.  Burulğanlı  cərəyanla 
nəzarətin  mühüm  üstünlüyü,  ondan  çevirici  ilə  nəzarət 
obyekti arasında birbaĢa kontakt olmadan istifadə etməyin 

---

 
95 
mümkün  olmasıdır.  Ġzoləedici  və  lak  örtüklərinin  olması, 
qalınlığın buraxılan həddi keçmədiyi halda və hətta səthin 
çirkli olması nəzarətin aparılmasına maneçilik törətmir.  
  Burulğanlı  cərəyan  metodundan  texnoloji  avadan-
lıqların  metal  konstruksiyalarında  gərginliyin  konsentra-
siyası çox olan zonalarda, ilk növbədə qaynaq tikiĢlərində, 
həmçinin valları, Ģtokların, gilizlərin və digər buna bənzər 
detalların  nəzarət  edilməsində  effektiv  surətdə  istifadə 
edilir.  Bununla  bərabər  bu  metod  birbaĢa  qaynaq  tikiĢinə 
nəzarət etmək üçün istifadə olunmur. Ona görə də neftqaz 
sənayesində  qabları  və  aparatları  diaqnoz  etdikdə 
burulğanlı cərəyanla nəzarəti ultrasəs, radiasiyalı və yaxud 
akustikoemission 
üsullarla 
birgə 
istifadə 
etmək 
məqsədəuyğun deyildir.