О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3. Nəzarətin istilik növü Nəzarətin istilik növünün metodları (QOST 23483- 79) obyektin istilik sahəsinin termometrik həssas elementlərin (termocütlə, fotorezistorla, termoindikatorla və s.) qarĢılıqlı təsirinə və sahə parametrlərinin (intensivlik, temperatur qradiyenti, parlaqlıq, Ģüalanma və digər), elektriki parametrlərə və yaxud digər siqnala çevirmək və onu qeydedici cihaza ötürməyə əsaslanır. Səthin istilik sahəsi istilikötürmə prosesinin xüsusiyyətləri ilə təyin olunur ki, bu da özlüyündə nəzarət obyektinin konstruktiv hazırlanmasından, xarici və daxili defektlərin olmasından asılıdır. Istilik sahəsinin əsas xarakteristikası- defektliyin indikatoru kimi istifadə edilən lokal temperatur qradiyentinin qiyməti hesab olunur. Nəzarət üçün passiv və aktiv metodlardan istifadə olunur. Aktiv nəzarətdə obyekt xarici enerjinin təsirinə məruz qalır, passiv nəzarətdə isə belə təsir olmur. Ümumi halda passiv nəzarətdən obyektin istilik rejiminə və nəzarət obyektinin verilmiĢ forma və geometrik ölçülərdən kənara çıxmasını təyin etmək üçün istifadə olunur. Öz növbəsində aktiv nəzarətdən bütövlüyün pozulmasına (çat, boĢluq, laylara ayrılma, qeyri-bircins bağlanmalar) qüsurları aĢkarlamaq, həmçinin struktur dəyiĢikliyini və nəzarət obyektinin fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinə (struk- turun qeyri-bircinsliyi, strukturun istilik keçirməsi, istilik 100 tutumu və Ģüalanma əmsalı) nəzarət etmək üçün istifadə olunur. Ġnformasiyanın alınması üsuluna görə kontaktlı və kontaktsız üsullara ayrılır. Texniki diaqnostika prosesində ən çox kontaktsız üsullar istifadə olunur ki, bu da onun yüksək operativliyi və minimal əmək sərfi ilə əlaqədardır. Kontaktsız istilik metodu ilə nəzarətdə alınan informasiya, infraqırmızı oblastda optik elektromaqnit Ģüalanmaya aid edilir. Ġnfroqırmızı Ģüalanmanın intensivliyi və tezliyi obyektin molekul və atomlarının rəqsi və fırladıcı enerjisi ilə təyin olunur və onun temperaturundan asılıdır. Ġnfraqırmızı Ģüalanmanı generasiya etməyin əsas üsulu obyektin qızdırılmasıdır. Ona görə də bu Ģüalanma hər Ģeydən öncə istilik üsulu adlanır. Bu Ģüalanmanı qeydə alan əsas cihazlar kimi, hazırda ən geniĢ istifadə edilən distansion infraqırmızı pirometrlər və teplovizolardır. Daha çox perspektivləri olanı teplovizorlardır ki, obyektin istilik təsvirini görünən Ģəklə çevirsin. Teplovizion nəzarət metodu imkan verir ki, obyektin həm lokal, həm də ümumi istilik təsvirini-termoqrammaları səthin müxtəlif temperaturlu sahələrini aĢkar etsin. Teplovizion metodla alınmıĢ termoqram Ģəkil 4.5-də göstərilmiĢdir. ġəkil 4.6- da mühəndis mərkəzi AQTU-da tətbiq olunan gəzdirilən «FLĠP System» firmasında buraxılan ThermaCAM E25 teplovizionun ümumi görünüĢü verilmiĢdir. Bundan sonra termoqrammalar kompüterdə iĢlənilir ki, istifadə olunan proqramın mürəkkəbliyindən asılı olaraq, nöqtələr üzrə temperaturun ölçülməsi, izotermin qurulması, müxtəlif oblastlarda orta, maksimal və minimal temperaturların qradientinin qiymətləndirilməsi və s. həyata keçirilir. 101 Şək.4.5. Elektrik mühərrikinin və aralıq podşipnikin qızmasına nəzarət Şəkil 4.6. Therma CAM E25- teplovizion kamerası Dağıtmadan nəzarətin distansion metodun istilik növü neft-qaz avadanlıqlarının texniki diaqnostikasında geniĢ tətbiq olunur. Belə ki, onların vasitəsilə neft-qaz məhsullarının çənlərdən, rezervuarlardan və boru kəmər- lərindən sızması aĢkarlanır, onların izolyasiya örtüyünün vəziyyəti qiymətləndirilir və divarların nazikləĢməsi, boru kəmərlərinə aidiyyatı olmayan qoĢulmaların aĢkarlanması və onların qrunta oturmalarının pozulması (bastırmaların pozulması, boruların qızması və çılpaqlaĢması, torpaq 102 yerdəyiĢməsi nəticəsində borunun deformasiyası və s.) metalın gərginlik vəziyyəti nəzarət edilir, maĢın avadanlıqlarının, elektrik avadanlıqlarının və s. daha çox istilik gərginlikli sahələri aĢkar edilir. Rezervuarların, aparatların, boru kəmərlərinin izol- yasiya ortüklərinin nəzarət edilməsində ən effektiv teplovizionlardan istifadə olunur. Qüsurlu sahələrdə istilik itkilərinin artmasının təyin edilməsi imkan verir ki, səbəb aĢkarlansın və öz vaxtında izolyasiya təmir edilsin və yaxud dəyiĢdirilsin. Teplovizion nəzarət çox sayda olmayan ekspres- metodlardan biridir ki, böyük qabarit ölçülü texnoloji tutumlu avadanlıqlarda defekti aĢkarlamaq mümkün olsun və gərginliyin konsentrasiyası təyin edilsin. Belə nəzarətin metodikası vertikal yerləĢdirilmiĢ polad neft məhsulları rezervuarlarının diaqnostikasında tətbiq olunur. Rezervu- arlarda gərginlik konsentratının yerləĢdiyi yeri, artmıĢ infraqırmızı Ģüalanma ilə təyin edirlər. Rezervuarın divarlarının yüksəlməsi tsiklik olaraq onun maye ilə doldurmaqla yerinə yetirilir. Belə ki, yüklənmədən əvvəl divarların istilik sahəsi qeydə alınır- «sıfır kadrı». Bundan sonra rezervuar sınaq yükü ilə doldurulur və uyğun termoqram ilə qeydə alınır. Gərginlik konsentrasiyasının əmsalı, defekt oblastında temperaturun maksimal artımının defektsiz sahədə temperatur artımının nisbi və yaxud mütləq ölçmə qiymətindəki olan nisbəti təyin olunur. Teplovizon təsvirdə temperaturun mütləq qiymətinin alınması üçün proqrama obyektin səthinin Ģüalanma və ətraf mühitin temperatur əmsalı daxil edilir. Teplovizon təsvirin iĢlənməsi zamanı obyektin özünəməxsus istilik sahəsindən «sıfır kadrı» çıxılır. Doldurmadan əvvəl 103 alınmıĢ, sonuncudan sınaq yükləmədən sonra və ancaq doldurulmuĢ sınaq yükündən yaranan temperatur artımını analiz edirlər. Qüsur sahəsində gərginliyin konsentrasiya əmsalı, konsentrasiyanın temperatur artımının və defektsiz oblastına olan nisbətilə təyin olunur: to tg t ı burada tg – qüsur sahəsində temperatur artımı; t 0 - qüsursuz sahədə temperatur artımıdır. Bu metod imkan verir ki, qüsurları və gərginlik konsentorlarının o zonada sınaq yükləmədə axarlığı 0,9 və daha çox həddə dayanıqlığı aĢkar edilsin. |