О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər

V. DAĞITMADAN   ULTRASƏS  NƏZARƏTĠ 
 
Utrasəs      nəzarəti    (USN)      dağıtmadan      nəzarətin   
akustik   növünə    aiddir   (bax   cədvəl  1.2).  Dağıtmadan   
nəzarətin    bütün    akustik      metodlarının    hamsı  elastik   
mühitin  (maye  bərk  və  qazabənzər)  akustik    rəqslərin  və  
dalğaların    qarĢılıqı     təsirinə   əsaslanır.  Onlar  rəqslə-
rin təsirləndirilməsi  və  onların qeyd  olunması  üsullarına 
görə  fərqlənirlər.  Akustik  metodlardan  ən  çox  ultrasəs 
defektoskopiyası (USD),  ultrasəs qalınlıq    ölçmə  (USQ) 
və  akustik-emission  dağıtmadan      nəzarətdən  istifadə 
olunur. Hazırda  dünya praktikasında  dağıtmadan     nəza-
rətin    60%-i  USD-in  payına  düĢür.  Neftqaz  sahəsində 
USD  geniĢ  tətbiq  edilir.  Məsələn,  fırlanğıcların   
gövdələri, tal bloklarının oxları, qazma  boruların  açarları,   
rezevuarların  və      boruların  qaynaq  birləĢmələri    və  
digərlərinə   nəzarət  olunur.   
USQ  -    neftqaz  avadanlıqlarının  divarlarının  qalıq 
qalınlığını    təyin    etmək  üçün  ən  əsas    metod    hesab  
olunur.    Akustiko-emission  nəzarət    texniki  vəziyyəti 
müxtəlif    olan  avadanlıqlarda  qüsurların  təhlükəlilik 
dərəcəsini   qiymətləndirmək  üçün ilk  növbədə  tutumlu   
qablarda,    boru      kəmərlərində      və    müxtəlif        təyinatlı  
rezervuarlarda  geniĢ  istifadə  olunur.   
 Akustik  ultrasəs  dalğasından      istifadə        etməklə   
dağıtmadan nəzarət metoduna   birinci  patent   (№11371)  
2 fevral  1928- ci  ildə  Leninqrad elektrotexnika   institu-
tunun   professoru   S.Y.Sokolova   verilmiĢdir.   Elə   hə-
min        tarixdən      dünya      ictimaiyyəti    USQ-in    istifadə  
olunduğu  tarix  kimi  qeyd  olunur.    Dağıtmadan  nəzarətin 
USQ-in    istifadəsi    digər    metodlarla      müqayisədə 
defektin istənilən formada  hansı   dərinlikdə olmasından 

---

 
105 
asılı olmayaraq  aĢkar   edilməsinə imkan  verir.  Yüksək 
məhsuldarlığa,  aĢağı  qiymətə,  məmulatın  birtərəfli  giri-
Ģindən nəzarətin mümkünlüyünün olmasıdır.  ÇatıĢmayan  
cəhətlərinə      nəzarətin      iridənli  materialların    və      həm-
çinin  qalınlığı 4 mm  və  az olan nazik divarlı məmulat-
ların   nəzarət edilməsinin  çətinliyidir. Mürəkkəb formalı 
məmulatların  nəzarəti    xüsusi    metodun      və    yaxud 
texnoloji  təlimatın  iĢlənməsini tələb edir.