O. T. Husanov konstitutsiyaviy

2-§. 0 ‘zbekiston — xalqaro m unosabatlarning to‘la
huquqli subyekti
Davlat suvereniteti har qanday mamlakatga xalqaro munosabatlarning to‘la 
subyekti bo‘lish imkoniyatini yaratadi. 0 ‘zbekiston ham davlat suverenitetiga 
erishgach, shunday imkoniyatga ega bo‘ldi. Hali Konstitutsiyamiz qabul 
qilinmasdan, 
mamlakatimizning suverenitetini 
e’lon 
qilgan, 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan 
« 0 ‘zbekiston Respublikasining mustaqilligi to‘g ‘risida»gi tarixiy Konstitutsiyaviy 
qonundayoq, 0 ‘zbekiston xalqaro munosabatlarning to‘.la huquqli a’zosi bo‘lib, 
xalqaro munosabatlarda suveren davlat, xalqaro huquq subyekti sifatida ishtirok 
etadi, deb belgilab qo‘yilgan.
Lekin har qanday mamlakatning o‘z hujjatlarida suveren davlat deb belgilab 
qo‘yishning o‘zi uni xalqaro munosabatlarning subyekti deb hisoblash uchun 
yetarli emas. 0 ‘zini suveren davlat deb e’lon qilgan davlatni boshqa davlatlar 
rasman tan olishi zarur.
0 ‘zbekistonning davlat mustaqilligini tez orada chet davlatlar tan olib, 
diplomatik munosabatlar o‘rnatdi.
1992-yil 2-martda 0 ‘zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro tashkilot -
BMTga to‘la huquqli a’zo sifatida qabul qilindi. Bu tarixiy voqea edi.
Davlatning BMT a’zoligiga qabul qilinishi, shu davlatni boshqa BMT 
a’zo davlatlarining ham davlat suverenitetini tan olishi hisoblanadi. BMTda
1 Ularning faoliyati «M a’muriy huquq» fanida keng o ‘rganiladi.
91

---

davlatlarning 0 ‘zbekistonning shu tashkilotga qabul qilinishini yoqlab ovoz 
berishi o‘z-o‘zidan O ‘zbekistonni tan olishidir.
Hozirgi vaqtda 0 ‘zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro va mintaqaviy 
tashkilotlarning jumladan, Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik tashkiloti, 
Q o‘shilmaslik harakati, Parlamentlararo Ittifoq, Interpol, Xalqaro olimpiya 
qo‘mitasi, Shanxay Hamkorlik Tashkiloti a’zosidir.
0 ‘zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi yo‘li xalqaro iqtisodiy, savdo, 
moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlikka qaratilgandir. Shu asosda jahondagi 
en g nufuzli moliya tashkilotlari va banklari bilan hamkorlik o‘rnatilgan.
0 ‘zbekistonning davlat suverenitetiga ega bo‘lishi uning mustaqil tashqi 
siyosat yuritishiga imkoniyat yaratdi va davlatning suverenligi tashqi siyosat 
olib borishda yaqqol namoyon bo‘lmoqda.
0 ‘zbekistonning xalqaro huquqning to‘la huquqli subyekti sifatidagi 
xususiyatlari quyidagilarda yaqqol ko‘rinadi:
- xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarning teng huquqli a’zosi sifatida tan 
olinganligi;
- ko‘plab xorijiy m amlakatlar bilan diplomatik va konsullik munosabatlarini 
o‘rnatganligi;
- 0 ‘zbekistonning jahonda mavjud eng muhim xalqaro shartnom a va 
konvensiyalarga qo‘shilganligi, ko‘plab ikki tomonlama shartnom a va kelishuvlar 
ishtirokchisi ekanligi;
- mamlakatda xalqaro hamkorlikning huquqiy ba’zasi yaratilganligi.
Bundan tashqari, 0 ‘zbekistonning dunyodagi eng muhim muammolarni
hal qilish bo‘yicha, masalan, xalqaro terrorizmga qarshi kurashish, narkotik 
moddalarni tarqatishga to‘sqinlik qilish, Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga 
aylantirish, Afg‘onistondagi ahvolni tinch yo‘l bilan hal qilish, Orol dengizi 
havzasidan vujudga kelayotgan oqibatlarni bartaraf etish va boshqa taklif, 
tavsiyalari xalqaro miqyosda foydali takliflar sifatida e’tirof etilmoqda.
0 ‘zbekistonning davlat suverenitetiga ega bo‘lishi, u orqali mustaqil tashqi 
siyosat yuritishi natijasida xalqaro huquq subyekti sifatida faoliyat yuritishi, 
albatta, sharafli ish. Lekin, 0 ‘zbekistonning xalqaro huquqning subyekti sifatida 
namoyon bo‘lishi uning zimmasiga katta m as’uliyat ham yuklaydi. Ya’ni, 
xalqaro huquqning to‘la huquqli subyekti sifatida xalqaro tashkilotlarga qabul 
qilingan, ko‘p tomonlama, ikki tomonlama shartnomalarda ishtirok etayotgan 
ekan, mamlakatimiz oldida shu shartnom alarni bajarish yuzasidan ko‘plab 
majburiyatlar ham vujudga keladi. Ularning qay darajada bajarilishiga qarab 
jahon hamjamiyatida mamlakatimizga baho beriladi, shu orqali uning jahondagi 
o‘rni aniqlanadi.