O. T. Husanov konstitutsiyaviy
-§. Mulkdor bo4lish huquqi
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2-§. Mulkdor bo4lish huquqi
Mulkdor bo‘lish huquqiga 0 ‘zbekiston fuqarolari va mamlakatimizda yashovchi boshqa shaxslar mustaqiliik natijasida erishdi, deb aytilsa xato bo‘lmaydi. Chunki sobiq tuzum davrida qabul qilingan birorta Konstitutsiyada bunday huquq yo‘q edi. Sotsialistik tuzum, umuman, xususiy mulkni inkor etar edi. Mulk esa, xususiylik bilan bevosita bog‘liq. 1 2 8 Sobiq tuzumda jamiyatdagi notenglikni xususiy mulkka ega boMish keltirib chiqaradi, mulk kishini kishi tomonidan ekspluatatsiya qilish, ezish sababi deb ko‘rsatilar edi. Aslida esa, mulkka ega bo‘lish, mulkdor bo‘lish insonlarning erkinligi, har narsada o‘z fikri bo‘lishini ta ’minlovchi vositadir. Shuning uchun ham 0 ‘zbekiston mulk masalasiga, unga egalik qilish masalasiga boshqacha, aniqrog‘i, to‘g ‘ri yondashdi. Mamlakatda olib borilayotgan mulkdorlar sinfini shakllantirish siyosati ham, har bir kishini boyitish va u orqali m am lakatning iqtisodiy qudratini oshirishni ko‘zlaydi. Konstitutsiyaning 36-moddasida: «Har bir shaxs mulkdor bo‘lishga haqli. Bankka qo‘yilgan omonatlar sir tutilishi va meros huquqi qonun bilan kafolatlanadi», - deb belgilangan. Bu moddadagi qoidalar birdaniga bir necha masalani hal qilgan. Birinchi, har bir kishining mulkdor bo‘lishi, ya’ni mulkka ega bo‘lishini; ikkinchi, mulkning ajralmas qismi bo‘lgan bankka qo‘yilgan omonatlarning sir saqlanishini; uchinchi, mulk bilan bog‘liq masala - meros huquqining qonun bilan kafolatlanishini. Mulkka ega bo‘lish har bir insonning faqat farovon hayot kechirishini emas, erkinligini, kelajakka ishonch bilan qarashini, avlodlar oldida obro‘sini ta ’minlovchi shartlardan hisoblanadi. Respublikamizda mulkdor bo‘lish huquqi Konstitutsiyadagina belgilanib qolmasdan, shu huquqni ro‘yobga chiqaruvchi, aniqrog‘i, kishilar mulkdor bo‘lishini ta ’minlovchi ko‘plab huquqiy hujjatlar qabul qilindi va tadbirlar o‘tkazildi. Iqtisodiy islohotlarning turli bosqichlarida amalga oshirilgan turli mulklarni davlat tasarrufidan chiqarib, xususiylashtirish, tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab- quvvatlash va yaratilgan boshqa sharoitlar natijasida aholining ko‘plab qismi mulkka ega bo‘ldi va jamiyatda barqarorlik shartlaridan biri bo'lgan mulkdorlar tabaqasi shakllandi va rivojlanmoqda. Mulkiy masalalarni tartibga soluvchi 0 ‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolik kodeksi» normalari mulk masalalarini belgilashga, bozor sharoitidan kelib chiqib yondashdi va mulkdor bo‘lish huquqining kafolatlarini kuchaytirdi. Endi mulk faqat mehnat qilish evaziga orttirilgan daromadlar bilan cheklanmay (sobiq tuzum davridagi kabi), boshqa turli qonuniy faoliyat turlari orqali ham mulkka ega bo‘lish mumkinligi qonunda mustahkamlandi. Konstitutsiyaga asoslanib qabul qilingan 0 ‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g ‘risida»gi Qonuniga ko‘ra, banklar mijozlarning bankdagi omonatlari miqdorinigina emas, amalga oshirgan har qanday bank operatsiyalari hisob raqamlarini sir saqlash majburiyatini oladi. Xuddi shuningdek, «Meros huquqi qonun bilan kafolatlanadi», degan konstitutsiyaviy qoidani amalga tatbiq etish uchun qonunchiligimizda aniq va keng normalar mavjud. Mulkdorning mulki vasiyat bo‘yicha yoki qonunda belgilangan tartibda merosxo‘rga qoldirilishi meros huquqining kafolatidir. Mulkdor qonunsiz mulkidan m ahrum qilinishi mumkin emas. Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|