O. T. Husanov konstitutsiyaviy
-§. Xususiy m ulkning daxlsizligi va davlat tom onidan
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3-§. Xususiy m ulkning daxlsizligi va davlat tom onidan
m uhofaza etilish i 70 yil davomida faoliyat ko‘rsatgan sotsialistik tuzum «xususiy mulk» degan tushunchani mutlaqo rad etdi va iqtisodiy faoliyat umummilliy davlat, jamoat mulkiga tayanishini e’tirof etdi. Shu bilan birga, shaxsiy mulk degan tushuncha ham turm ushga kiritilib, u hech qanday daromad keltirmaydigan, faqat shaxsiy ehtiyoj sifatida foydalaniladigan, o‘ta cheklangan mulk hisoblanar edi. Xususiy mulk sotsialistik tuzum ga yot bo‘lgan, burjua tuzum iga xos va uning tayanchi, har qanday haq-huquqsizlikning, ekspluatatsiyaning asosi deb hisoblanar edi. Sotsializm, uning g ‘oyalari oxir-oqibat tam om bo‘ldi, o‘zining hayotiy emasligini ko‘rsatdi. Umumiy mulk g ‘oyasi asosida ishlab chiqarishni tashkil qilish sam ara bermadi. Aksincha, bozor munosabatlariga asoslangan davlatlar rivojlanib, xalqning turm ush darajasi yuksalib bordi. Shuning uchun 0 ‘zbekiston mustaqillikka erishib, iqtisodiy munosabatlarni tashkil qilar ekan, bu borada yangilik yaratishga harakat qilmay, butun dunyoda 157 tan olingan va iqtisodiy rivojlangan, farovon turm ushni ta ’minlash qoidalariga tayanishga harakat qildi. Shu tufayli iqtisodiyotning negizini xilma-xil shakllardagi mulk shakllari tashkil qilishi, mulk shakllaridan biri hisoblanuvchi xususiy mulk davlat tomonidan muhofaza qilinishi Konstitutsiyada m ustahkam lab qo‘yildi. Ana shu maqsadda Konstitutsiyaning o‘zida va boshqa moddalar hamda boshqa qonun hujjatlarida tegishli qoidalar belgilandi. M asalan, Konstitutsiyaning 53-moddasida mulkdor faqat qonunda belgilangan tartibda mulkidan m ahrum etilishi mumkinligi, 36-moddada har bir shaxs mulkdor bo‘lish huquqiga ega ekanligi, bankka qo‘yilgan omonatlar sir tutilishi va meros huquqi qonun bilan kafolatlanishi belgilab qo‘yildi. Juda ko‘p sonli qonunlarda xususiy mulkni himoya qilish tartibi belgilandi. Xususiy mulkka zarar yetkazganlik, mulkka bo‘lgan huquqlarni buzish uchun turli javobgarlik belgilandi. 0 ‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida mulkni bosqinchilik, tovlamachilik, talonchilik, o‘zlashtirish yoki rastrata yo‘li bilan talon-taroj qilish, firibgarlik, o‘g ‘rilik yo‘li bilan egallaganlik (164-169-moddalar) uchun jinoiy javobgarlik belgilangan. Bundan tashqari, mulkni qo‘riqlashga vijdonsizlarcha munosabatda bo‘lish, mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar yetkazish, tran sp o rt vositalarini olib qochish uchun (172, 173, 267-moddalar) jinoiy javobgarlik belgilangan. Jinoyat kodeksining bu moddalari avvalgi tuzumdagi kabi sotsialistik mulkni qonunsiz egallash uchun alohida og‘irroq jazo, shaxsiy mulk uchun alohida yengilroq jazo o‘rnatmay, u m um an mulkni nazarda tu tg an va bu xususiy mulkning bir xilda muhofaza etilishini ko‘rsatadi. M am lakatim izning yigirma yillik tarixini ko‘radigan bo‘lsak, xususiy mulkni rivojlantirish yo‘li olib borilayotganligini, bunga misol qilib, tadbirkorlar huquqining alohida tartibda himoya qilinishi, o‘rta va kichik biznesni rivojlantirish choralari ko‘rilayotganligi, ommaviy mulkni xususiylashtirish izchillik bilan amalga oshirilayotganini ko‘rsatish mumkin. M am lakatim izda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar natijasi ham mulkka egalik hissini shakllantirishga qaratilganida ko‘rinadi. Amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlardan kutilayotgan natija mulkka egalik hissini uyg‘otish ekan, bunga erishishning samarali yo‘llaridan biri mamlakatimizda tadbirkorlikni rivojlantirish, unga qulay sharoitlar yaratib berishdir. S huning uchun Prezidentimiz tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ishlar jadal davom ettirilishi, faqat faol tadbirkorlik, tinimsiz mehnat va intilish orqali taraqqiyotga, farovon hayotga erishi olishimiz haqida aniq ko‘rsatib berdi1. 0 ‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagi m a’ruzasida bu masalaga alohida to‘xtalib shunday dedi: Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|