P six o lo g iy a d a iroda—bu in son n in g qo'yilgan m aqsad- lariga erish ish ig a yo'naltirilgan ongli faolligi, dcgan qat'iy fik r q a r o r t o p g a n . „ I r o d a “ tu s h u n c h a s i m o h iy a tig a 148
kishining m aqsad q o kya olish q ob iliy a ti, o ‘z em otsiyasini boshqarish va xulqini iroda qilishi kiradi. V .l. Sclivanov irodani tadqiq etib , ayrim xulosalar chiqaradi: a ) ir o d a — bu sh a x sn in g o ‘z f a o liy a t in i va tash q i olam dagi o lzin i o lzi boshqarilish sh akllarin i anglashning tavsifidir; b) ir o d a — in s o n n in g y a x lit o n g i n i n g b ir to m o n i h iso b la n ib , u o n g n in g b arch a sh a k l va b o sq ich la rig a taalluqlidir; d) iroda—bu am aliy on g, o ‘zgaru v ch i va qayta qu- riluvchi o la m , shaxsning o ‘zini o n g li idora qilishidir; e) iroda—bu shaxsning hissiyoti va aq l-zak ovati bilan b o g liq boMgan xususiyatidir. A m m o u q aysid ir harakatning m otivi h isoblanm aydi V. I. Sclivanov irodaning psixologikjabhalarini tavsiflab, shunday g'oyan i ilgari suradi, in so n n in g o n g in i jarayonlar, holatlar, xislatlarni o'zid a m ujassam lashtiruvchi yaxlit tizim sifatida tasavvur qilish m um kin. S h a x sn in g u yoki bu ongli harakati 0
‘zin in g tuzilishiga ko'ra, m u a yy an bir vaqtning o ‘zida ham aq liy, ham hissiy, ham irod aviy hisoblanadi. Tadqiqotchi V. A . Ivannikov esa irodani m otivatsiyaning ixtiyoriy shakli sifatida tu sh u n ad i, sh u n in g d c k , harakat m a ’n o sin in g o ‘zgarishi h isobiga u n i to r m o z lo v c h i yoki q o ksh im ch a turtki yaratuvchi im k o n iy a t, yangi real m o -
