O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


Беруний. М инералогия. М ., 1963, 7-bet



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə114/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A

1 Беруний. М инералогия. М ., 1963, 7-bet.
2 Абу Райхан Беруний. И збран н ы е п р оизв едени я . Т о м 3. Таш кент, 1966,
84-b et.
162


bo‘la olmasdik. Xatto, narsa va jismlarning rangini ham ajratol- 
masdik. Sezgi hosil bo‘lishi tashqi tabiatning inson sezgi a’zolariga 
(ko‘z, quloq, burun, til, teri) ta ’siri bilan bog‘liq. Chunki har 
bir sezgining o‘z qo‘zg‘atuvchisi bo‘ladi. Agar u evida bo‘lsa, 
yoqimli va zararsiz, bordi-yu haddan tashqari bo‘lsa, og‘riq 
paydo bo‘ladi va halokatga olib keladi1.
Beruniyning dalillashicha, inson olamni bilishda nafaqat sezgi 
organlari orqali olingan ma’lumotlarga, balki aql-tafakkur qudra- 
tiga ham suyanadi. Aql-tafakkur yordamida olamda sodir 
bo‘layotgan hodisa va voqealarni birini ikkinchisiga solishtiradi, 
tahlil qiladi, rostni yolg‘ondan, adolatni adolatsizlikdan, yax- 
shini yomondan, haqiqatni esa nohaqlikdan ajratadi. Inson fikr­
lash qobiliyati, uning xayoli va xotirasi, irodasi va idroki bilan 
bevosita bog‘liq ekanligini har tomonlama isbotlab berishga harakat 
qiladi.
Abu Rayhon Beruniy yaratgan gnoseologik ta’limotga aso- 
slangan Sharqning buyuk shoiri Nosir Xisrav Xudoning fazi- 
latlarini, xislatlarini bilish haqida fikr-mulohaza yuritadi. Diniy 
e’tiqodi jihatidan qarmatlik (shialik tarkibidagi oqim) tarafdori 
bo‘lgan Nosir Xisravning2 fikriga muvofiq, inson o‘zining fikr- 
mulohazalari, jismoniy ko‘z hissiyotlari orqali Xudoni bilol- 
maydi. Uni faqat qalb ko‘zi bilan tasawur etishi mumkin. 
Chunki Xudo yaka-yu yagona, uning awali ham, oxiri ham 
yo‘q. Inson Xudoni va koinotni bilib olishi uchun, awalo, 
o ‘zligini, o'zining kimligini bilib olmog‘i darkor. Buning uchun 
inson o‘z umrini behuda o‘tkazmasligi, uzluksiz ilm egallashi, 
moddiy boylik to ‘plash girdobiga tushib qolmasligi lozim. 
Shuningdek, inson o ‘zligini bilmog'i uchun, o‘z axloq-odobini

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin