O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


Pahlavon Mahmud. Rubbiyat. Toshkent, 1962, 38-bet



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə154/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A

1 Pahlavon Mahmud. Rubbiyat. Toshkent, 1962, 38-bet.
204


atvorini belgilashda erkinmi? degan savollarga Amir Temur sa- 
royining mashhur olimlaridan biri Sa’diddin Taftazoniy1 o‘zining 
«Taxzib al-mantiq val-kalom» asarida javob berishga harakat qi­
ladi. Uning fikriga ko‘ra, borliqning yaratuvchisi bo‘lgan Olloh 
odamlarni hamisha turli yomonliklardan o‘zlarini tiyib yurishga 
chorlaydi. Yomon qiliqlar inson tabiatidan kelib chiqmaydi, 
balki ularni sinab ko‘rish uchun yaratilgan. Xudo o‘z bandala- 
riga o‘zlarini sinab ko'rish uchun ikki yo‘lni «taklif etadi». 
Birinchi yo‘l xayrli, ezgulik ishlar bilan shug‘ullanuvchi sharaf- 
li yo‘l bo‘lsa, ikkinchisi nomaqbul mashg‘ulotlar tom on 
boshlovchi yo‘ldir. Qaysi yo‘lni tanlash insonning o ‘z qo‘lida, 
o‘z irodasiga bog‘liq. Yomon yo‘lni tanlab gunohga botgan ban- 
dalarini Xudoning o ‘zi ertami-kechmi, albatta, jazolaydi. Yo­
mon xulq-atvorni qoralash Xudoning irodasiga qarshi borish 
emas. Yomonlikning yer yuzida mavjud bo‘lishi odamlar uchun 
poklikka, insofga qilingan da’vatdir. Yaxshilikning ahamiyatini 
odamlarga tushuntiruvchi muhim vositadir.
Abu Ali ibn Sinoning inson aqlining shakllanish jarayoni 
haqidagi qarashlarini har tomonlama rivojlantirgan Sa’diddin 
Taftazoniy ma’lumot, bilim inson aqliy yetukligining asosini 
tashkil etadi. Lekin ma’lumot bilan bilimning farqiga bormoq 
zarur. Chunki har qanday ma’lumot bilim darajasiga ko‘tarila 
olmaydi. Ma’lumot, insonning his-tuyg‘ulari bilan bilimi o‘rtasida 
vosita vazifasini bajaruvchi bosqichdir, degan g‘oyani bayon 
qiladi. Shuningdek, insondagi ichki his-tuyg‘ular, tashqi sezgi- 
lar yordamida shakllanadi. Tashqi sezgilar tufayli insonda turli 
bilimlar hosil bo‘ladi, degan fikr-mulohazalarni zamondoshlari 
hukmiga havola qiladi.
XIV—XV asrlar inson to ‘g‘risidagi falsafiy fikrlar taraqqiyo-

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin