O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol
M a’rifat, 2003-yil 18-yanvar
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 M a’rifat, 2003-yil 18-yanvar.
2 Ilmiy, ilm iy-om m abop adabiyotlarda: «Videvdat» — «Videvdot», «Visparad» esa — «Vispart», «Visparat», «Visparaxt» deb yozilmoqda. 30 kitobi «Avesto»da bayon qilingan olam va odam munosabatlarini sharhlashga intilish ham o ‘sib bordi. «Avesto» qoidalarini sharh- lashga bag‘ishlangan risolalar paydo bo‘la boshladi1. Ana shunday risolalardan biri, milodiy IX asrning boshlarida Ozorbod Im i- don va Ozorfarinj Farrukzodonlar tomonidan yozilgan «Din- kard» («Din sarguzashtlari») kitobidir. «Dinkard»da zardushtiy- likning paydo bo ‘lishi, uning ilk davri hamda shakllanish jara- yonlarining o ‘ziga xos xususiyatlari, «Avesto»ning yozilish ta- rixiga oid bir talay m a’lum otlar berilgan. Ushbu asar pahlaviy tilida («Avesto» yozilgan tilda) yaratilgan mukammal ilmiy manbadir. Bizning zamonamizga «Dinkard»ning bir necha nus- xasi yetib kelganligi quvonchli voqeadir2. Zardushtiylik ta ’limotining markaziy muammosi olam bilan odam o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlik jarayoni, odamning inson darajasiga ko‘tarilganligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tahliliga qara- tilganligi edi. Bu ta ’limotga ko‘ra, odam borlig'i olam borlig‘i bilan bevosita aloqador. Ushbu ta ’limotga muvofiq, butun olam borlig‘i to ‘rt unsurdan (chor unsur)3: tuproq, suv, havo, olovdan iborat. Olam borlig‘ining eng murakkab shakllaridan biri bo ‘lgan odamning tabiati ham, shubhasiz, o ‘sha to ‘rt unsur bilan bog‘liq bo'ladi. Shuning uchun ham, ushbu to ‘rt unsur hamisha m u- qaddas hisoblangan. Zardushtiylik ta ’limotiga ko‘ra inson bilan tabiat orasidagi o ‘zaro aloqadorlikka putur yetkazmaslik darkor. Yer, suv, havoni ifloslantirish gunohi a’zim hisoblangan. H atto suvga tupurgan kishiga o ‘lim jazosi tayinlangan. Zardushtiylik ta ’limotida bayon qilinishicha, hatto insonning mijozi ham olam borlig‘i tarkibidagi chor unsur bilan bevosita bog‘liq. Vazmin, bosiq odamlarni «hoksor» deb atash, g‘ayratli, harakatchan kishilarni «jo‘shqin», «toshqin», «qaynoq qon», deb baholash yoki beburd, yengiltak kishilarni «havoyi», «bodiy», deb atash ham o ‘sha zamonlardan qolgan udumlardir. Odamzot tuproqda vujudga kelib, tuproqqa qaytishi lozim, degan nuqtayi nazar zardushtiylik ta ’limotidagi eng m uhim g‘oyalardan biri edi. Odam o ‘lgandan so‘ng, uni muqaddas Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|