O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti Ijtimoiy iqtisodiyot fakulteti Pedagogika va psixologiya ta’limi yo’nalishi

Kasbiy ta’limning Fransuz modeli.

Fransiyada maktabni bitirgach, kollejlarda o‘qitish tizimi hukmronlik qiladi. Bu esa o‘z navbatida erta kasb egallashdan asrab qoladi. Fransiyada boshlang‘ich ta’lim asosan 11 yoshgacha bo‘lib, keyin o‘quvchi kollejda ta’lim oladi. Undan keyingi ta’limni o‘quvchi umumta’lim yoki texnik litseylarda davom ettirishadi. Bugungi kunda texnik litseylar texnik bilimlarni berib, u asosida bakalavr unvonini olish mumkin. O‘quv muassasining ixtisosligiga qarab, bakalavrlar fransuz tilini, sotsiologiya asoslarini, matematika, tabiiy fanlar va texnologiya fanlarini yaxshi egallaydilar.

Texnologiya yo‘nalishidagi bakalavrlar chet tillarini, kompyuter va tijorat bilimlariga ega bo‘ladilar, barcha bakalavrlar oliy o‘quv yurtlarida ta’lim olish huquqiga egadirlar.

Malakali ishchi-xodimlarni tayyorlashda davlat va xususiy litseylar faoliyat ko‘rsatib, ularning hammasi davlat nazorati ostida bo‘ladi. Kasbiy ta’limga o‘qish jarayonini Ta’lim vazirligi ishlab chiqib, uni moddiy ta’mirlash javobgarligi davlat zimmasidadir. Umumiy kasbiy ta’limda o‘qitish jarayoni Fransiyada bepuldir.

Oliy ta’limning fransuz modeli Fransiyadan tashqari Belgiya, SHveysariya, Avstriya, Norvegiya va boshqa mamlakatlarda joriy qilingan. Bu tizim talabalarni sinchiklab tanlash asosida qabul qilishni ko‘zda tutadi. Talabalar dastlabki 1-3 yilda umumiy dasturlar orqali ta’lim olish bilan bir qatorda bo‘lajak tor ixtisosliklarni tanlashda faol ishtirok etadilar.

Ko‘p bosqichli fransuz oliy ta’lim modelining o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat:

1. Fransuz universitetida ta’limning dastlabki 2 yilida qator mutaxassisliklar uchun yagona o‘quv dasturlari mavjud.

2. Universitetning 2-kursini tugatib, tegishli guvohnoma olgan talaba shu universitetning 3-kursida o‘zi tanlagan mutaxassislik bo‘yicha o‘qishni davom ettirishi yoki boshqa universitetga o‘tishi yoki o‘qishni elitar oliy o‘quv yurtlari (Grande Ecole – Katta maktab, Ecole Normale – Oddiy maktab)da davom ettirishi mumkin.

3. Universitetning 3-kursini bitirgan talabalar «lisans» diplomini oladilar. Bunday diplomni olgan talabalar o‘qishlarini 4-kursda davom ettirish yoki ыqishni tashlab o‘z mutaxassisliklari bo‘yicha amaliy ish bilan shug‘ullanish huquqlariga egadirlar. 4-kursni tamomlagan talabalar esa «metriz» diplomini oladilar.

4. «Metriz» diplomi uning egasiga to‘liq oliy ma’lumot olganligidan dalolat beradi.

Fransiyada magistrlik diplomining yagona nusxasi yo‘q.

SHuningdek, fransuz oliy ta’lim tizimidagi ikkinchi sikl ta’limning maxsus atamasi, nomi ham yo‘q. Ikkinchi sikl deyilganda, odatda, 4 yillik birinchi sikl oliy ta’limdan so‘ng keladigan navbatdagi bosqich tushuniladi, xolos. Fransuzcha oliy ta’lim modelining ikkinchi sikli 1-2 yillik ta’limni o‘z ichiga olib, uni bitiruvchilar tanlagan mutaxassisliklari bo‘yicha chuqur bilimlarni o‘rganganliklari haqida maxsus ixtisos diplomini oladilar.

5. Mutaxassislikni bildiruvchi diplom (masalan, 2 yillik o‘qishdan keyin beriladigan texnologiya sohasidagi universitet diplomi) oliy ta’lim tizimidagi 3 siklli ta’lim tizimining birinchi bitirganlikdan dalolat beradi. Masalan, ixtisoslashtirilgan oliy o‘quv yurtining 5 yillik kursini bitirgan talaba muhandislik diplomini olsa, universitetning dastlabki 1 siklini tamomlagan talaba yana 3 yillik kursni bitirgandan so‘nggina shunday diplom egasi bo‘lishi mumkin (L.M.Makarova, 1986: 71-73).

6. Ixtisoslashtirilgan oliy o‘quv yurtlarida ma’lum soha mutaxassislik diplomini beruvchi yoki doktoranturaga kirish huquqini beruvchi 1 yillik qayta tayyorlov kurslarining keng tarmog‘i faoliyat ko‘rsatadi.

Oliy ta’lim tizimini tashkil qilishdagi va tarkibidagi qator milliy xususiyatlar boshqa Evropa mamlakatlarida ham mavjud:

Daniya universitetlari 4 yillik oliy ta’limdan so‘ng o‘z bitiruvchilariga asosiy daraja hisoblangan nomzodlik diplomini beradilar. Lekin bunday diplom muhandislik mutaxassislarini egallovchilarga 5 yillik ta’limdan so‘ng, tibbiyot mutaxassislariga 8 yillik oliy ta’limdan keyin beriladi. Magistr diplomini olish uchun yana 1-2 yil o‘qish lozim bo‘ladi. Oliy texnika maktabi bitiruvchilariga (3-4 yil) muhandislik ixtisosligi bo‘yicha diplom beriladi (lekin muhandis-quruvchi diplomini olish uchun 5 yil o‘qish lozim bo‘ladi).

Irlandiyada gumanitar fanlar va tijorat sohasida 3 yillik, tabiiy fanlar va turli muhandislik mutaxassisliklari uchun 4 yillik, qishloq xo‘jaligi, stomatologiya, veterinariya sohalari uchun 5 yillik, tibbiyot bo‘yicha 6 yillik o‘quv dasturlarini o‘zlashtirib bakalavrlik darajasiga ega bo‘lish mumkin. Magistraturaga bakalavr diplomi bilan kirilib, u erdagi ta’lim muddati quyidagi jihatlari bilan xarakterlanadi: gumanitar fanlar va tijorat – 1 yil; pedagogik fanlar – 2 yil; muhandislik fanlari -1,5-2 yil; tabiiy fanlar (kimyo) va tibbiyot – 4-6 yil.

Gretsiyada oliy ta’lim asosan 4 yillik bo‘lib, ayrim sohalar bo‘yicha o‘qish muddati bir oz uzunroq: muhandislik va stomatologiya – 5 yil, tibbiyot – 6 yil. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari, maktabgacha tarbiya muassasalarining tarbiyachilari universitet maqomida bo‘lmagan Pedagogik Akademiya deb ataladigan 4 yillik oliy o‘quv yurtlarida tayyorlanadi. O‘rta maktab o‘qituvchilari esa universitetlarda tayorlanadi. SHunday qilib, oliy ta’limni tashkil qilishdagi Evropa mamlakatlari o‘rtasidagi bir xil yondashuv uning ko‘p bosqichliligida, ta’lim muddatlarini belgilashda, oliy ta’limga asosan yoshlarni jalb qilishda ko‘zga tashlanadi. Hozirgi kunda xorijiy mamlakatlarning oliy siyosatlari quyidagi jihatlari bilan xarakterlanadi:

1. Xususiy oliy o‘quv yurtlarini tashkil qilish, ularni rivojlantirish borasidagi amaliy ishlar davlatlar tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Bunday yondashuv, ayniqsa, AQSH, YAponiya va Fransiyada ko‘zga yaqqol tashlanadi.

2. Oliy o‘quv yurtlari davlat tasarrufida bo‘lgan davlatlar alohida ajralib turadi. Bu davlatlarda xususiy oliy o‘quv yurtlari cherkov tasarrufida bo‘lib, ular 2-3 foizni tashkil qiladi.

3. Xususiy oliy o‘quv yurtlar tizimi keng rivojlanayotgan mamlakatlar va ularning mavjudligi davlat tasarrufidagi oliy o‘quv yurtlari obro‘siga putur etkazmaydi.

4. Yuqoridagi barcha mamlakatlardagi xususiy oliy o‘quv yurtlar moliyaviy jihatdan davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi.

5. Xususiy oliy o‘quv yurtini tashkil qilish - bu ko‘p sarmoya talab qiladigan tadbirdir. Bu borada to‘plangan tajribalarning dalolat berishicha, faqat iqtisodiy baquvvat ijtimoiy tashkilotgina o‘rta darajadagi xususiy oliy ta’lim maktabi faoliyatini tashkil qila oladi.

Germaniyada dual ta'limning tajribasi, shuningdek Rossiyada bunday ta'limning ahamiyati, istiqbollari va afzalliklari ko'rib chiqiladi. Bundan tashqari, ikki tomonlama va an'anaviy ta'lim tizimlari o'rtasidagi farqlar umumlashtiriladi.

Rossiyaning ijtimoiy-madaniy va iqtisodiy makonini tubdan o'zgartirish muqarrar ravishda ta'limga, shu jumladan kasbiy ta'limga ta'sir qiladi. Bu kelajakdagi yuqori malakali mutaxassislarni sifatli tayyorlashni ta'minlaydigan kasb-hunar ta'limi tizimidagi yangi yondashuv. Qattiq professional mezonlar, shuningdek, hayotning turli sohalarida malakali mutaxassislarning tayyorgarligini oshirishni talab qiladi. Hozirgi kunda Rossiyadagi oliy o'quv yurtlari oliy ta'limni modernizatsiya qilish va isloh qilish muammolarini hal qilish zaruriyatini his qilmoqdalar. Mutaxassislarni ikki tomonlama tayyorlash tizimini joriy qilinishi kasb-hunar ta'limi samaradorligini oshirishda yangi qo'shimcha imkoniyatlar ochmoqda.

Muayyan sohadagi kadrlar, bizning fikrimizcha, sifat va miqdoriy jihatdan o'rganilishi kerak. Biz sifat jihatiga e'tibor qaratishimiz kerak deb hisoblaymiz va mutaxassislarning ta'lim darajasini, dual ta'lim tizimi qanday shartlarga javob berishini yaxshilash uchun mumkin bo'lgan yo'nalishlarni ko'rib chiqishga harakat qilamiz. Shvetsiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Yaponiya kabi mamlakatlarda ta'lim tizimlarini rivojlantirish tajribasi malakali mutaxassislarni sifatli tayyorlash uchun asos bo'lib xizmat qiladigan o'quv jarayoni va amaliyotini birlashtirish zarurligidan dalolat beradi. Germaniya ikkilamchi ta'lim tizimi tamoyillaridan foydalangan birinchi mamlakat bo'ldi (ushbu tizim 15 yildan beri ishlatib kelinmoqda). O'quv jarayonini amalga oshirish ishlab chiqarish faoliyatini stajer (talaba) sifatida sintez qilish va o'quv yurtida nazariy qismni o'rganish orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, o'quv va amaliy vazifalarning bosqichma-bosqich murakkablashishi mavjud. Ma'lumki, Germaniyadagi kasbiy ta'lim markazlashtirilmagan bo'lsa ham, u ma'lum bir standartga muvofiq qurilgan. Germaniyada 1981 yildan beri. "Kasbiy ta'limni rivojlantirish to'g'risida" (kasbiy ta'limni rejalashtirish va statistikada tartibga soluvchi vositalarni tavsiflovchi), "Yoshlarning mehnatni muhofaza qilish to'g'risidagi qonuni" (yosh o'quvchilarni himoya qilish choralarini oqlaydi), "Kasbiy ta'lim to'g'risida shartnoma" kabi qonun hujjatlari mavjud. o'qitish mashg'ulotlar ro'yxatiga mutlaqo mos keladi, hozirgi paytda 600 (1971 yildagi) dan 380 ta kasbga qisqartirildi. Kasblar sonining qisqarishi shu kabi faoliyat sohalarida mutaxassislarni tayyorlash bilan birlashishi natijasida ro'y berdi. Ta'kidlash kerakki, kasblarning nomi, o'quvchilarning har bir kasbni o'zlashtirishi uchun zarur bo'lgan bilim, ko'nikma va ko'nikmalarning umumiyligi, shuningdek namunaviy o'quv rejasi va yakuniy sertifikatlashtirish talablari ma'lum bir soha vaziri bilan birgalikda ishlab chiqilgan va kelishilgan. Ishlab chiqilgan hujjatlar huquqiy asos bo'lib, majburiydir. Bundan tashqari, davlat korxonaning kasb ta'limi xarajatlarini qoplashga harakat qilmoqda. Germaniyada dual ta'lim tizimini moliyalashtirish qariyb o'ttiz milliard evroni tashkil etadi. Ikki tomonlama ta'lim yordamida korxonalarning aksariyati o'zlarini ish beruvchilarning aniq talablari va talablariga javob beradigan malakali kadrlar bilan ta'minlaydilar, bu esa xodimlarni izlash, tanlash, moslashtirish xarajatlarini tejash imkonini beradi. Dual ta'lim bo'yicha turli adabiyotlarni o'rganib chiqqandan so'ng, biz bunday ta'limning juda ko'p foydali tomonlari borligini aniqladik. Shaklda biz mumkin bo'lgan afzalliklar to'plamini taqdim etdik.

Dual tizim sharoitida ta'lim nafaqat o'quv muassasalari, balki sanoat korxonalari, firmalar, tashkilotlarni o'z ichiga oladi. Dual ta'lim tizimining dasturlari nazariya va amaliyot tomonidan sinovdan o'tgan "nou-xau" ni birlashtiradi. O'zgarishlarning mazmunli mazmuni shundan iboratki, talabalar bir vaqtning o'zida ikkita ta'lim muassasasida: universitetlar va institutlarda - nazariy qismda, ishlab chiqarishda esa - amaliy ta'lim olishadi. Ikkilik tizim an'anaviy tizimdan ajralib turuvchi xususiyat sifatida butun o'quv davri davomida nazariya va amaliyotning almashinishini nazarda tutadi, bu esa olingan bilim va ko'nikmalarni qo'llash samaradorligi va samaradorligiga olib keladi. Dual ta'lim tizimi kasb-hunar ta'limi tizimidan farqli o'laroq, o'quv haftasining ko'p qismi korxonada amaliyotga, kichik qismi esa (1-2 kun) universitetga bag'ishlangan bo'lib, qoida tariqasida, dual ta'lim tizimi texnik va ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda, qurilish, muhandislik sohalarida ham qo'llaniladi. ko'rsatmalar. Ikkilik tizim ijtimoiy menejment, turizm menejmentida o'zini yaxshi isbotladi. Foyda Fakultetni potentsial ish beruvchi tomonidan to'g'ridan-to'g'ri baholash Ish bilan ta'minlanishning katta foizi Ishlab chiqarish talablariga maksimal darajada yaqinlashish Ishlab chiqarish muammolarini hal qilishda amaliy ko'nikmalar ishlab chiqilmoqda Bilim olish uchun yuqori darajadagi motivatsiya Byudjetga tushadigan yukni pasaytirish So'nggi o'n yilliklarda yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashni doimiy ravishda takomillashtirib borilishi tufayli ikki tomonlama ta'lim tizimi axborot texnologiyalari sohasida maqbul bo'lib qoldi. Germaniyada dual ta'lim tizimini joriy etishning amaliy tajribasi shuni ko'rsatadiki, bo'lajak mutaxassislarni tayyorlashning ko'p sohalari ijtimoiy sheriklar, mintaqalar va davlat o'rtasidagi kelishuv bilan tartibga solinadi. Muayyan yo'nalishdagi mutaxassislarni tayyorlash yoshlarga professional harakatchanlik va raqobatbardoshlikni ta'minlashga imkon beradigan kadrlar bozorining talablari va talablariga asoslangan. O'qish muddati 3 yilgacha o'zgaradi. Korxonada amaliy mashg'ulotlardan o'tgan stajyorlar (shogirdlar) ish haqi olishadi. Tizim davlat va korxonalar tomonidan moliyalashtiriladi. Davlatning vakolati bu korxonada o'qitish, mintaqaning vakolati esa professional universitetda o'qishni o'z ichiga oladi. Korxona o'quv jarayonini texnologiya talablariga javob beradigan zamonaviy uskunalar bilan to'liq ta'minlaydi. Yirik korxona va tashkilotlar o'zlarining laboratoriyalarida va ustaxonalarida, kichik joylarda esa ish joylarida o'qitish imkoniyatiga egalar. O'qitishning boshlang'ich bosqichi ishlab chiqarish amaliyotining o'tishi bilan bevosita bog'liq va natijada oliy o'quv yurti bitiruvchisi potentsial ish beruvchiga tanlangan kasb yo'nalishi bo'yicha ko'p yillik amaliy tajribani namoyish eta oladi. Ikkilik tizim bo'yicha talaba moliyaviy jihatdan eng mustaqil hisoblanadi, chunki u o'qish davrida kichik bo'lsa ham maoshiga ega. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, u an'anaviy kasb ta'limi tizimida o'qiganlarga qaraganda nazariyani o'rganishga kamroq vaqt sarfladi. Bizning fikrimizcha, Rossiyada dual ta'lim olish uchun bir nechta manbalardan moliyalashtirish imkoniyatlarini ko'rib chiqish kerak, shubhasiz, xarajatlarning asosiy qismi davlat tomonidan qoplanishi kerak. Nodavlat moliyalashtirish manbalarining asosiy maqsadi o'qitish uchun yuqori darajadagi texnik va resurs uskunalari bo'lgan eng yangi o'quv laboratoriyalari, saytlar, ustaxonalar tashkil etish bo'lishi kerak. Rasmda mumkin bo'lgan moliyalashtirish manbalarini umumlashtirdik.

Moliyalashtirish manbalari Korxonalarning nodavlat davlat byudjeti Ish beruvchilar ittifoqining byudjeti Kasaba uyushmalarining byudjeti Shahar byudjeti Viloyat byudjeti Federal byudjet Ish beruvchilar uchun yuqori darajadagi ish haqi uchun maqsadli yordam yoki kompensatsiya beradigan soliq imtiyozlarini olish imkoniyati, manbalar bilan ta'minlash katalogini yaratish imkoniyati va hokazo kichik guruh ekanligini ta'kidlash kerak. ikkilamchi o'qitish uchun murojaat eting, shu bilan birga kelajakda mutaxassisning individual-shaxsiy kasbiy yo'nalishi shakllantiriladigan bilim olishga barqaror yuqori sabablarga erishish mumkin. Afsuski, Rossiya davlati doimiy ravishda o'z mablag'lari yoki oliy o'quv yurtlari talabalari orqali malakali mutaxassislarni tayyorlaydi. Tashkilotlar, firmalar, korxonalar ta'lim uchun pul sarflashga qodir emas va tayyor emas. Shubhasiz, mutaxassislarni ikkilamchi tayyorlash tizimlarining ichki yo'nalishlari chet elnikidan deyarli farq qilmaydi, ammo o'qitish sohalari ro'yxati va tegishli tarkibni tanlash bashoratli tahlilga asoslangan bo'lishi kerak va rus haqiqati va rus xususiyatlarini hisobga olishi kerak.

Bizning fikrimizcha, dual ta'lim tizimining jiddiy kamchiliklari o'quv dasturida darslarni intensiv tashkil etilishi tufayli fanlarni chuqurlashtirish uchun etarli vaqt ajratilmaganligi talabalarda ta'til vaqti yo'q, ammo ularga ta'til hisobiga ma'lum kunlar beriladi. Mutaxassislarni tayyorlashning ikkilik tizimida biz oliy ma'lumotli ta'limni tashkil etishning ma'lum bir innovatsion yo'nalishlarini tushunamiz, bu ma'lum bir yo'nalishdagi mutaxassislarni tayyorlashga yo'naltirilgan o'quv muassasasi va sanoat korxonalari (tashkilotlari) ning ish beruvchidan talab qilinadigan malaka darajasiga aniq muvofiqlashtirilgan munosabatini o'z ichiga oladi. Dual ta'lim tizimining asosiy printsiplari quyidagilardan iborat: insonparvarlik va qadriyat yo'nalishlari tengligi, vakolatlarga asoslangan yondashuv, kasbiy faoliyat va ijtimoiy va kasbiy munosabatlarni shakllantirish va rivojlantirish. Biz jadval shaklida taqdim etgan ikkitomonlama va an'anaviy o'qitish tizimlari o'rtasidagi farqlarni ta'kidlash kerak (jadvalga qarang). Bundan tashqari, mutaxassislarni ikki tomonlama o'qitishni amalga oshirishda, Rossiya universitetlarida o'qishni tashkil etishga individual yondoshish kam rivojlanganligini hisobga olish kerak, bu ma'lum bir talaba uchun ta'lim yo'nalishini ishlab chiqishni ta'minlaydi. O'quv jarayoni bir guruh talabalar asosida qurilgan, shuning uchun biz individual dual ta'lim tizimidan foydalanish uchun quyidagilar zarur deb hisoblaymiz: masofaviy o'qitishdan foydalanish (bu o'quv jarayonini individuallashtirishga yordam beradi);

ma'lum bir davrda xuddi shu nomdagi fanlarni o'qiyotgan talabalar guruhlarini shakllantirish.

Ikkilamchi va an'anaviy o'quv tizimlari o'rtasidagi farqlar

Dual o'qitish tizimi An'anaviy o'qitish tizimi Sinf mashg'ulotlarini 30% gacha qisqartirish O'qitishning ko'p qismi (70% gacha) o'quv muassasasi devorlarida amalga oshiriladi Amaliy mashg'ulotlar hajmi o'quv dasturining 60-70% gacha oshirildi Amaliy mashg'ulotlar o'quv vaqtining atigi 25-30 foizini tashkil etadi va ishlab chiqarish amaliyoti individual yondoshishga asoslangan va yaqin korxonaning amaldagi sharoitlari ishlab chiqarish amaliyoti ish beruvchilar korxonalarining zarur ehtiyojlarini qondirmaydi Tanlangan o'quv profilida muhim amaliy ko'nikmalarni egallash ko'nikmalar o'quv profilining standartida tavsiflanadi zamonaviy ishlab chiqarish uskunalarida bevosita stajirovkaning zamonaviy ishlab chiqarish uskunalarida amaliyot o'tash ehtimoli taxminan 10% korporativ madaniyati bilan tanishish, jamoaviy ishlash qisqa vaqt davomida mumkin emas. korxonaning urf-odatlari va urf-odatlari bilan tanishish; o'qitilgan butun davr uchun korxonadan stipendiya berish ia, ish joyidan uyga etkazish O'quv jarayoni davlat tomonidan yoki talabaning o'zi tomonidan amalga oshiriladi Qurilish ishlari va bitiruv malakaviy ishlarining mavzulari ish beruvchi korxonalarning potentsial ehtiyojlariga yo'naltirilgan Kurs ishi va bitiruv malakaviy ishlarining mavzulari ishlab chiqarishning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettirmaydi Monitoring o'tkaziladi va mintaqadagi aniq o'qituvchilar tomonidan talab qilinadigan mutaxassisliklar ro'yxati aniqlanadi. korxonada maxsus fanlar

Shunday qilib, yuqorida aytilganlarning barchasidan kelib chiqqan holda shuni ta'kidlash kerakki, kasb-hunar ta'limi tizimidagi ikkilik tizimning asosiy mohiyati ta'lim va ishlab chiqarish jarayonlarini sintez qilish orqali mutaxassislarni tayyorlashda amaliy yo'nalishni kuchaytirishga asoslangan bo'lib, bu ta'lim muassasalari bitiruvchilarining kasbiy harakatchanligini oshirish imkoniyatini sezilarli darajada oshiradi. Shu bilan birga, dual ta'limni amalga oshirishda ta'lim faoliyatini tashkil etishda zarur bo'lgan tub o'zgarishlar, o'quv jarayonining barcha davrida etarlicha integratsiya va nazariy va amaliy qismlarni birlashtirish zarurligi to'g'risida eslash kerak. Bundan tashqari, dual ta'lim tizimi, bizning fikrimizcha, samarali va moslashuvchan mexanizm bo'lib, bugungi bozor iqtisodiyoti sharoitida turli sohalardagi korxonalar tomonidan talab yuqori bo'lgan mutaxassislarni tayyorlashga imkon beradi.

Germaniya ta'lim tizimida o'ziga xos xususiyat bu ikki tomonlama ta'limdan keng foydalanish hisoblanadi. Ikkilik tizim o'z nomiga ko'ra ("duet" so'zidan kelib chiqqan holda) o'quv muassasalari va korxonalarning yaqin o'zaro hamkorligiga asoslanadi, birinchisi talabalarning nazariy tayyorgarligi uchun, ikkinchisi esa o'quv jarayonining amaliy tarkibiy qismi uchun javob beradi.

Ikkilik model - bu biznes, bo'lajak mutaxassis va davlat manfaatlarini birlashtirish. Ikkilik tizim unga jalb qilingan barcha tomonlar - korxonalar, ishchilar, davlat manfaatlariga javob beradi.

Ikkilamchi ta'limning shubhasiz afzalliklari va quyidagilar bilan bog'liq bo'lishi kerak:

1. Bitiruvchilarni ish bilan ta'minlanishining yuqori foizini ta'minlaydi, chunki ular ish beruvchining talablariga to'liq javob beradi. O'qitish ishlab chiqarish ehtiyojlariga imkon qadar yaqin.

2. Bilim olishga yuqori turtki beriladi. Dastlab korxonada o'zlarini potentsial xodimlar sifatida shakllantirgan talabalar mutlaqo boshqacha tarzda, ongli ravishda va qiziqish bilan o'rganadilar.

3. "Amaliyotdan nazariyaga" tamoyili ishlaydi, talaba endi matnlar va imo-ishora tizimlari bilan emas, balki ishlab chiqarish sharoitlari bilan ishlaydi. Murakkab nazariyalarni amaliy va haqiqiy professional muammolarni hal qilish orqali o'rganish osonroq.

4. Mutaxassislarni tayyorlash sifatini ish beruvchilarning o'zi baholaydi. Dastlabki kunlardan boshlab talaba ko'p vaqtini ish joyida o'tkazib, o'z mahoratini va mehnatsevarligini namoyish etadi. Ish beruvchilar to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarish sharoitida bo'lajak mutaxassislarning tayyorgarligini baholash imkoniyatiga ega bo'ladilar.

So'nggi paytlarda kasbiy ta'limning klassik tizimi oliy ma'lumot darajasida amaliy ta'lim uchun joylar yaratish bilan to'ldirildi. Dual oliy ta'lim klassik oliy ma'lumotni kasbiy ta'lim yoki korxonada amaliy kasbiy faoliyat bilan birlashtiradi. Bir tomondan, bunday o'qitish kompaniya uchun qimmatga tushadi, chunki talabalarga to'lanadigan to'lovlar va ijtimoiy soliq imtiyozlaridan tashqari, kompaniya oliy ta'lim uchun to'lovlarni to'lashni o'z zimmasiga oladi. Biroq, Germaniyada, hali ham ma'lumotli amaliyotchilarga garovlar mavjud. Ikkala oliy ma'lumotli bitiruvchilar rahbarlik lavozimlariga da'vo qilishlari mumkin.

2. Dual oliy ta'lim asoslanadigan qadriyatlar (tamoyillar)

Bunday ta'limning asosiy printsipi - bu ta'lim jarayonida nazariya va amaliyotning uyg'unligi. Bo'lajak mutaxassis ikki tashkilotda o'qiydi: nazariy bilimlarni universitetda va o'quv korxonasida amaliy ravishda oladi. Talaba o'quv jarayonini ilmiy tadqiqotlar va innovatsion rivojlanish bilan birlashtiradi.

Germaniyadagi pedagogik ta'lim o'qituvchilar ta'limi fan va amaliyot bilan bog'laydi. Talabalar o'qituvchilar bilan teng ravishda o'quv jarayonining ishtirokchisiga aylanadilar. Dual ta'limning ahamiyati shundaki, talaba amalda qo'llaniladigan zarur bilim va ko'nikmalarni oladi. Bu unga kelajakda muvaffaqiyatli martaba qurishiga imkon beradi.

Davlat uchun ahamiyat shundaki, haqiqatan ham o'qitilgan mutaxassis o'z davlatiga katta foyda keltiradi, u o'z mutaxassisligi bo'yicha ishlaydi, qayta o'qitilishi va qo'shimcha mablag 'sarflashi shart emas. Inson o'z mamlakatida amalga oshishi mumkin.

Dastur odatda ikki-uch yarim yilga mo'ljallangan:

• 
  O'qitishning 70-80 foizi ishlab chiqarishda olib boriladi
  
• 
  3-4 kun talaba o'qiydi va korxonada ishlaydi
  
• 
  1-2 kunni universitetda o'tkazadi.
  

O'quv dasturlari:

1/3 - o'quv fanlari

2/3 - maxsus fanlar

O'qish bilan bir qatorda, talabalar tanlagan kasblarini to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarishda o'zlashtiradilar, ya'ni ular bir vaqtning o'zida ikki joyda: o'quv yurtida haftasiga 2-3 kun, qolgan vaqtlari korxonada o'qishadi.

Ta'lim muassasasida talabalar o'zlari tanlagan kasblari va umumiy ta'lim bo'yicha maxsus fanlarni o'rganish orqali nazariy bilimlarga ega bo'ladilar. Korxonadagi ustalar ularga amaliy ko'nikmalarni egallashga, kasbning nozik va nozik jihatlarini o'rgatishga yordam beradi. O'qish va ishlash uchun ajratilgan soatlar soni qirqdan oshmasligi kerak.

Dastur korxona, o'quv muassasasi va mintaqaviy hunarmandchilik yoki savdo palatasi vakillaridan iborat komissiya tomonidan topshiriladigan imtihon bilan yakunlanadi. Imtihonni muvaffaqiyatli topshirgan bitiruvchilarga o'z mutaxassisliklari bo'yicha ishlash huquqini beruvchi palataning sertifikati beriladi.

Ikkilik oliy ta'limning tarkibi:

O'qishga integratsiyalashgan klassik universitet ta'limini har qanday mutaxassislik bo'yicha amaliy kasbiy ta'lim bilan birlashtiradi (o'quv mutaxassisliklari ro'yxati tasdiqlangan / standartlashtirilgan).

Ushbu yo'nalishga qabul qilish uchun shart o'rta yoki o'rta maxsus ma'lumot to'g'risidagi sertifikat, shuningdek har qanday korxona bilan o'qish uchun kelishuv-rozilik mavjudligi.

O'qishni tugatgandan so'ng, bitiruvchi ham oliy, ham professional, maxsus ma'lumot diplomini oladi.

Kasbiy faoliyat bilan birlashtirilgan: ushbu tur asosan kasb-hunar ta'limi yoki har qanday mutaxassislik bo'yicha ko'p yillik tajribaga ega bo'lganlar uchun mo'ljallangan. O'qitishning ushbu shakli birinchi navbatda malaka oshirishga xizmat qiladi. Trening kasbiy faoliyatni davom ettirishni o'z ichiga oladi, agar u o'qitish yo'nalishi bilan bog'liq bo'lsa. Ushbu mashg'ulot o'rta yoki o'rta maxsus ma'lumot to'g'risidagi guvohnomasiz mumkin. O'qish boshlanishidan oldin, universitet, talaba va korxona o'rtasida uch tomonlama shartnoma tuzilib, unda tomonlar oliy o'quv yurtiga kirish uchun berilgan va korxonada ishlash uchun berilgan kunlarni kelishib oladilar.

Amaliyotga birlashtirilgan - bu har qanday korxonada uzoq muddatli amaliyotni o'tishni ta'minlaydigan qo'shma mashg'ulot turi. Ushbu yo'nalish yuqorida tavsiflangan ikki tomonlama ta'limdan farqli o'laroq o'qitish tizimiga birlashtirilgan ikkita diplomni olishni tugatishni anglatmaydi. Ushbu yo'nalishga qabul qilish uchun shart o'rta va o'rta maxsus ma'lumot to'g'risidagi ma'lumotnomaning mavjudligi.

Ikkala oliy ta'limning har qanday turida bitiruvchilar uzoq muddatli ishlab chiqarish amaliyoti bilan qo'llab-quvvatlanadigan oliy ma'lumot diplomiga ega bo'ladilar.

Oliy dual ta'limni tashkil etish.

Ushbu ta'lim ma'lum bir ixtisosni o'rganish mumkin bo'lgan o'quv yurtini qidirish bilan emas, balki korxona qidirish bilan boshlanadi.abituriyentlarni dual ta'lim olish uchun qabul qiladi. Da'vogarlar o'zlarining maktab guvohnomalarini taqdim etishlari va suhbatlardan o'tishlari kerak, bunda ish beruvchi ma'lum bir kasbni o'rganishga yaroqliligini baholaydi. Talabalar va ish beruvchi o'rtasida shartnoma tuziladi va ta'lim olgan kishi ish beruvchidan ish haqini oladi, chunki vaqtning bir qismi haqiqatan ham korxonada ishlaydi.
Ikkilik tizimni quyidagicha aniq ta'riflash mumkin: maxsus jadvalga binoan talabalar universitetdagi darslarga qatnaydilar va parallel ravishda tasdiqlangan kunlarda kompaniya yoki korxonada ishlashadi, ishlab chiqarish loyihalarida qatnashadilar, ish haqi oladilar (600 dan 1000 evrogacha) va ketish huquqiga ega bo'ladilar. qolgan xodimlar. Shu sababli, kompaniya rahbariyati diplomni olgandan keyin xodimlarga stajyorni qo'shish yangi nomzodni qidirish va qayta tayyorlashdan ko'ra osonroq.
Shunga qaramay, siz talablarga javob berishingiz to'g'risida qaror qabul qiladigan potentsial amaliyot rahbari va rahbar bilan intervyu o'tkazishingizni esdan chiqarmaslik kerak.

Dual ta'limning afzalliklari.

Germaniyadagi yoshlar uchun dual ta'lim - bu mustaqillikka erta erishish va balog'at yoshiga og'riqsiz moslashish uchun ajoyib imkoniyatdir. O'qish paytida ular allaqachon korxonada ishlashlari uchun pul mukofotini olishadi, va o'qishni tugatgandan so'ng - ular juda yaxshi tayyorgarlik ko'rishgan. Ikkilik tizim ma'lumotlarning etishmasligi va amaliy mashg'ulotlar tufayli yuzaga keladigan boshqa ta'lim shakllari uchun muqarrar stresssiz ish faoliyatiga bemalol kirishni ta'minlaydi. Bu sizga nafaqat muayyan mehnat vazifalarini bajarishni o'rganishga imkon beradi, balki jamoada ishlash qobiliyatini rivojlantiradi, ijtimoiy kompetentsiya va javobgarlikni shakllantiradi.

Ba'zi bir statistika: Federal Kasbiy Ta'lim Instituti (Bundesinstituts fur Berufsbildung - BIBB) tomonidan o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatadiki: so'rovda qatnashgan korxonalarning 76% o'z bitiruvchilarining ishlab chiqarish va iqtisodiy jarayonlar to'g'risida mukammal bilishini qadrlashadi. Ikkala kompaniya (45,6%) dual ta'limni tugatgandan so'ng o'z stajerini yollashadi. Deyarli 64% kompaniyalar bunga ishonishadi dual talabalar boshqalardan ajralib turadi yuqori ishtiyoq va ishda mustaqillik... Ko'pchilik, shuningdek, kasbiy mahorat (46.5 Prozent) va jamoaviy ishni maqtashadi(45,9%). Va nihoyat, so'ralgan kompaniyalarning to'rtdan uch qismi (74%) dual ta'lim tizimini klassik ta'lim shakliga nisbatan eng yuqori sifatli va eng samarali deb biladi.

"Bo'sh ish o'rinlari katta talabga ega, - deydi Kölndagi Germaniya iqtisodiyoti instituti xodimi Xelmut Kleyn." Bu kompaniya uchun odamni ikki tomonlama o'qishga qabul qilish va uni bir necha yildan so'ng boshqaruv lavozimiga qo'yish uchun strategik jihatdan foydali qadamdir "

Bu keng qamrovli o'rganish modelidir. Nazariy tayyorgarlik o'quv muassasasida olib boriladi. Amaliy qism to'g'ridan-to'g'ri ish joyida tashkil etiladi. Bunday dastur doirasida korxonalar ma'lum miqdordagi mutaxassislarga buyurtma yuborishadi. O'z navbatida, ta'lim muassasalari ish beruvchilar ishtirokida o'quv dasturlarini ishlab chiqmoqdalar. Talabalar uchun amaliyot korxonada nazariy bilimlarni olish jarayoniga xalaqit bermasdan tashkil etiladi.