Odam genetikasi
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yarim turg‘un
- 11-rasm.
|
5
10-rasnu Polinukleotid zanjirning tuzilish sxemasi. DNK replikatsiyasi DNK molekulasining o‘z-o‘zidan ikki ma- rotaba ko‘payishi DNK replikatsiyasi (lotincha rcplicare - o‘zini ko‘paytirish) deb ataladi. DNK replikatsiya jarayonining asosiy mo- hiyati avlodlami aniq genetik axborot bilan ta’minlashdan iborat. Odatda DNK dagi irsiy axborot uning tuzilishida mujassamlashgan. DNK molekulasi qo‘shqavat zanjirdan tuzilganligi sababli, uning har bir zanjiri avtomatik ravishda yetishmagan zanjimi tiklash uchun ax borot zamini sanaladi. 1957-yili Delbruk va Stent DNK replikatsiyasi to‘g ‘risida uch xil ilmiy taxminlami ilgari surdilar. Bu ilmiy taxminlar turg‘un, yarim turg‘un, dispersion farazlar deb ataladi. Turg‘un ilmiy farazga binoan qo‘sh spiralli DNK molekulasi yan- gi DNK molekulasini sintez uchun qolip rolini o‘ynaydi. Binobarin, turg‘un ilmiy farazga ko‘ra 11-rasmda 1-holat DNK qo‘shqavat spi- ralini saqlagan holda yangi DNK molekulasini hosil qiladi. Oqibatda ikki bo‘lingan hujayra biri oldingi DNK molekulasini, ikkinchisi yan gi sintezlangan DNK molekulasini oladi. Yarim turg‘un ilmiy faraz bo‘yicha 11-rasmda 2-holat DNK qo‘shqavat spirali bir-biridan ajraladi va komplementarlik qonuniga 37 ko‘ra har ikki spiral o ‘zining yo‘qotgan zanjirini tiklaydi. Binobarin sintezlangan ikki DNK molekulasini bir zanjiri eski, ikkinchisi yangi sanaladi. 11-rasm. DNK replikatsiyasi. Dispersion replikatsiya ilmiy faraziga binoan 11-rasmda 3-holat boshlangich DNK uzunligi har xil bo‘lgan bo‘laklarga ajraladi va ulaming har biri yangi qo‘shqavatli DNK molekulasini sintezlash uchun qolip vazifasini o ‘taydi. So‘ngra ana shu boiaklar o ‘zaro birikib yaxlit DNK molekulasini hosil qiladi. Keyinchalik M.Mezelson va F.Stal avtoradiografik metodi yordami da yarim turg‘un ilmiy faraz barcha eukariot organizmlar shu jumladan, odamda va ko‘pchilik prokariotlarda o‘z tasdigini topganligini m aium qiladilar. Faqat viruslaming ayrim xillarigina dispersion va turg‘un il miy farazlarga binoan nuklein kislotani replikatsiya qilish mumkinligi aniqlandi. 1955-yili A.Komberg va uning hamkasblari DNK replikatsi- yasini ta’minlaydigan fermenti borligini ixtiro qildilar va uni polime- raza deb nomladilar. Polimeraza fermenti komplementar nukleotidlami boshlangich DNK spiraliga yig‘adi. Masalan, boshlangich spiralda A-nukleotid joylashgan boisa, uning to‘g ‘risida T nukleotidining boshlangich spiralda G-nukleotidi boisa, uning qarshisida S-nukleo- tidini o‘matadi. Polimeraza fermentlari DNK qo‘sh zanjiridagi har bir 38 zanjir nukleotidlarini ajratish funksiyasini ham bajaradi. Demak, DNK polimeraza fermenti DNK ning qo‘shqavat zanjirini ikkiga ajrata olish va qayta tiklash funksiyasini o ‘taydi. DNK tuzilishi va funksiyasini bilish irsiy axborot uzatish bilan aloqador genetik jarayonlar mohiyatini anglashda muhim o ‘rin tu- tadi. DNK hujayra yadrosida joylashganini, aminokislotalardan oq sil molekulasining sintezlanishi esa sitoplazmada ro‘y berishligini e’tiborga olinsa, bu jarayonda DNK molekulasi oqsil biosintezi uchun bevosita «qolip» vazifasini o‘tay olmasligi m a’lum bo‘ladi. Boshqa cha aytganda DNK dagi genetik axborot qandaydir oraliq molekulaga uzatilishi, u esa o ‘z navbatida ana shu axborotni sitoplazmaga ta- shishi va polipeptid zanjimi sintez qilishda qatnashishi mumkin, deb taxmin qilish lozim. Bunday taxmin birinchidan ko‘p oqsil sintez qi ladigan hujayralarda ko‘p RNK borligiga, ikkinchidan DNK va RNK ning uglevod-fosfat «sklet»ini o ‘zaro o‘xshashligiga asoslanadi. Bunday oraliq molekula RNK boiishi mumkinligi DNK ning tuzi lishi qo‘shaloq spiraldan iborat ekanligi aniqlangandan so‘ng ma’lum b oidi. Modomiki shunday boisa, u holda, DNK ning bir zanjirida RNK molekulasi sintezlanishi tabiiy bir hoi. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|