Odlar Yurdu Universitetinin «Mülki hüquq» kafedrasının baş müəllimi T. Feyzullayeva Sabir Salman oğlu Allahverdiyev. Azərbaycan Respublikasının m ülki hüququ. ILL cild. IV kitab dərs
§ 6. Sənaye mülkiyyəti obyekti müəllifinin hüquqları
Yüklə 19,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- • p a t e n t i g ü z ə ş t e t m ə k h ü q u q u v ə s.
- Неимущественные права авторов изобретений // Вопросы изобретательства. I978. №4, с. I9.
- 1 «Patenl haqqında» qanunun 27-ci maddəsi. 2
- Право интеллектуальной собственности в Российской Федерации. Учебник. M.I999, с. 505- 506;
- Гражданское право. Учебник. М. 2003, с. 242. Л Müəlliflərdən Qucv A.N. (Гражданское право. Учебник М. 2003, с. 242) göstərir ki, müəllif
|
§ 6. Sənaye mülkiyyəti obyekti müəllifinin hüquqları
Sənaye mülkiyyəti obyekti m üəllifinin hüququnun tesnifi Sənaye mülkiyyəti obyektinin yaradılması, hüquqi cə hətdən qorunması və istifadəsi ilə bağlı olaraq müəllif üçün bir sıra hüquqlar əmələ gəlir. Onlar hər şeydən əw əl, öz hüquqi təbiətinə görə m ülki hüquq növünə aid edilir, yəni mülki hüquqlar sayılır. Bu hüquqlar sənaye mülkiyyəti hüquqla rı və ya patent hüquqlan adlanır. Sənaye mülkiyyəti hüquqlan (patent hüquqla rı) vacib mülki hüquqlardan biridir. Məhz sənaye mülkiyyəti obyektinin yaradıl ması həmin hüquqların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Digər tərəfdən, sənaye mülkiyyəti hüquqları (patent hüquqları) subyektiv xarakterli hüquqlardır. Onlar subyektiv hüquqlar kimi mövcud olur, qorunur, pozulduqda isə müdafiə edilir. Buna görə də həmin hüquqlar subyektiv səna ye m ülkiyyeti hüquqları adlanır. Subyektiv sənaye mülkiyyəti hüquqlan (sub yektiv patent hüquqları) ixtiralann (sənaye nümunəsi və faydalı modellərin) ya radılması, qorunması (hüquqi mühafizə) və istifadəsi ilə bağlı olaraq əmələ gə lən münasibətlərin patent hüquq normalan ilə tənzimlənməsi nəticəsində yara nır. Buna görə de onlar yalnız həmin münasibətlər çərçivəsində əmələ gələ bi lər. Subyektiv sənaye mülkiyyeti hüquqlarının göstərilən münasibətlərdən kə narda yaranması qeyri-mümkündür. Onlar bu münasibətlərdə subyekt qismin də çıxış edən səlahiyyətli şəxsə verilən hüquqi im kanlardır (səlahiyyətlər dir). Vəzifələrlə birlikdə subyektiv sənaye mülkiyyəti hüquqlan ixtira (faydalı model, sənaye nüm unəsi) hüquq m ünasibətinin məzmununu təşkil edir. Subyektiv sənaye mülkiyyəti hüquqlan müstəsna xarakterə malikdir, yəni m üstəsna hüquqlardır. Bu, hamıya məlum olan məsələdir. Belə ki, müəllifin əldə etdiyi öz yaradıcılıq (əqli) fəaliyyətinin nəticələrinə müstəsna hüququ var dır. Digər tərəfdən, subyektiv sənaye mülkiyyəti hüquqları subyektiv əqli mül kiyyət hüququnun bir növüdür. Subyektiv əqli mülkiyyət hüquqları isə müstəs na hüquqlardır. Hüquq institutu kimi patent hüququnun yerinə yetirdiyi əsas funksiyalardan biri ondan ibarətdir ki, o, müəllifi subyektiv sənaye mülkiyyəti (patent) hüquqlan ilə təmin edir. İnkişaf etmiş və mütərəqqi xarici ölkələrin patent hüququ da mü əllif üçün sənaye mülkiyyəti obyektləri barəsində bir sıra hüquqlar nəzərdə tutur. Müəllif üçün subyektiv sənaye mülkiyyəti hüquqlarının hamısı eyni vaxtda, necə deyərlər, birdən-birə əmələ gəlmir. Bu, patent hüquq münasibətinin (sə naye nümunəsinin, faydalı model və ixtira hüquq münasibətlərinin) inkişaf m ərhələsi kim i məsələdən asılıdır. Belə ki, patent hüquq münasibəti öz inki şafında üç əsas mərhələdən keçir. Həmin mərhələlərə aiddir: • sənaye mülkiyyəti obyektinin yaradılması və obyektiv formada ifadə olun ması;
• sənaye mülkiyyəti obyektinin qeydiyyata alınması (rəsmən tanınması); • sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadə olunması. Sənaye m ülkiyyeti obyektinin yaradılması mərhələsində müəllif üçün müəlliflik hüququ, sənaye mülkiyyəti obyektinin rəsmən tanınması üçün müra ciət etmək hüququ, patent almaq üçün iddia sənədi vermək hüququ və digər 347
hüquqlar əmələ gəlir Bu mərhələdə sənaye m ülkiyyəti o byektinin yaradıl ması kimi hüquqi fakt bu cür hüquqların əmələ gəlməsinə səbəb olan hüquqi fakt rolunu oynayır. Sənaye mülkiyyəti obyektinin qeydiyyata alınması (rəsmən tanınması) mərhələsində müəllif üçün sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadə (əmlak) hüququ yaranır Bu mərhələdə qeydiyyata almaq (rəsmən tanımaq) sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadə hüququnun yaranmasına əsas olan hüquqi fakt sayılır.
Sənaye m ülkiyyəti obyektindən istifadə olunması m ərhələsində müəllif üçün ixtira, faydalı model və sənaye nümunəsindən istifadə nəticəsində haqq almaq hüququ, patenti güzəşt etmək hüququ və s. əmələ gəlir İstifadə etmək kimi hüquqi fakt həmin hüquqların yaranmasına səbəb olur Sənaye mülkiyyəti hüququnun iki əsas növü fərqləndirilir': » şəxsi qeyri-əmlak hüquqları; • əmlak hüquqları; Belə bölgünün praktik baxımdan böyük əhəmiyyəti vardır. Belə ki, şəxsi qeyri-əmlak hüquqları ümumi qaydaya görə, yalnız sənaye mülkiyyəti obyekti ni bilavasitə yaradan şəxsə məxsus ola bilər. Belə hüquqlar özgəninkiləşdiril- mir, m üəllifin şəxsiyyətindən ayrılmır. Buna görə də onlar nə mülki-hüquqi müqavilə, nə də vərəsəlik üzrə başqa şəxslərə verilə bilər. Bundan əlavə, şəx si qeyri-əmlak hüquqları vərəsələr və digər şəxslər tərəfindən müddətsiz, yəni hər hansı müddətlə məhdudlaşdırılmadan qorunur. Müəllifin əmlak hüquqlarına gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, onlar sər bəst şəkildə özgəninkiləşdirilə bilər. Belə hüquqların həm mülki-hüquqi müqa vilə, həm də vərəsəlik əsasında başqa şəxslərə verilməsi mümkündür. Digər tərəfdən, müəllifin əmlak hüquqları müəyyən müddətə qüvvədə olur, yəni qanunda göstərilən müəyyən müddət həddində hüquqi cəhətdən qoru nur. Həmin müddət ötüb-keçdikdə əmlak hüquqları qorunmur və patent hüqu qunun hüquqi mühafizə sferasından çıxaraq ümumi mülki dövriyyəyə daxil olur1
2, yəni ümumi istifadəyə keçir3. Müəllifin şəxsi qeyri-əmlak hüquqlarına aiddir4: • müəlliflik hüququ; • ad hüququ; • sənaye mülkiyyəti obyektinə toxunulmazlıq hüququ. Müəllifin əmlak hüquqlarına isə şamil edilir: • sənaye mülkiyyəti obyekti üçün patent almaq hüququ; • sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadə hüququ; • sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadəyə görə haqq almaq hüququ;
1978, >'24. 348
• p a t e n t i g ü z ə ş t e t m ə k h ü q u q u v ə s. м и ц и и к ш . ' Müəlliflik hüququ 'aydalı modelin və sənaye numunəsının) yaradıcısı ol- M üəlliflik hüququ onda ifadə olunur ki, ixtiranı, faydalı modeli və sə naye nüm unəsini yaradıcı əməyi ilə yaradan şəxs onun m üəllifi kimi tanı nır, yəni m üəllifi sayılır. Müəlliflik hüququ şəxsi hüquq kateqoriyasına aid edilir. Buna görə də o, müəllifin şəxsiyyətindən ayrılmır və özgəninkiləşdirilmir. Məhz bu səbəbdən onun həm müqavilə, həm də vərəsəlik üzrə başqa şəxslərə verilməsi qeyri- mümkündür. Sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadə hüququnun başqa şəxs lərə keçməsi müəlliflik hüququnun verilməsinə səbəb olmur. Belə halda səna ye mülkiyyəti obyektinin yaradıcısı olan şəxs yenə də həmin obyektin müəllifi olmaqda davam edir. Şəxsi hüquq olduğuna görə müəlliflik hüququ müəllifin ölümü ilə ləğv edilir və buna görə də vərəsəlik əsasında vərəsələrə keçmir. Sənaye mülkiyyəti obyektinə müəlliflik hüququ mütləq hüquqdur. Belə ki, sənaye mülkiyyəti obyektinin yaradılması faktı ilə onun müəllifi ilə qeyri-məh dud sayda şəxslər, yəni qeyri-müəyyən dairə şəxslər («hamı və hər kəs») ara sında m ütləq xarakterli hüquq münasibəti (məsələn, ixtira hüquq münasi bəti və s.) əmələ gəlir’ . Bu münasibətdə səlahiyyətli şəxs (tərəflərdən biri) ro lunda müəllif çıxış edir ki, o, subyektiv hüquqlara malikdir. Borclu şəxs (tərəf lərdən digəri) qismində isə həmin münasibətdə qeyri-müəyyən dairə şəxslər («hamı və hər kəs») iştirak edir ki, onların üzərinə vəzifələr düşür. Müəllif borclu şəxsdən onun sənaye mülkiyyəti obyektinin müəllifi kimi tanınmasını tə ləb etmək hüququna malikdir. Borclu şəxs isə onun müəllifliyini tanımaq və onu pozan hər hansı hərəkətdən çəkinmək vəzifəsi daşıyır. Bunlardan əlavə, müəlliflik hüququ müstəsna hüquq kateqoriyasına aid olan hüquqdur. Bu, onda ifadə olunur ki, öz yaradıcı əməyi ilə sənaye mülkiy yəti obyektini yaradan şəxsdən başqa heç kəs, heç vaxt və heç bir halda hə min obyektin müəllifi kimi tanına bilməz. Müəllif statusunu yalnız o şəxs əldə edə bilər ki, həmin şəxs özünün əqli (yaradıcılıq) fəaliyyəti nəticəsində sənaye mülkiyyəti obyektini yaratsın, necə deyərlər, onun yaradıcısı olsun. Heç kəs özgəsinin yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektinə müəllifliyi mənimsəyə bilməz (məsələn, başqasının ixtirasını öz adına rəsmiləşdirmək yolu ilə və s.). Müəlliflik hüququ nə vaxt yaranır? Bu sual mülki hüquq elmində (doktrina sında) geniş mübahisə doğuran məsələdir. Bu məsələ barədə biz, o müəlliflə rin fikrini əsaslı və həqiqətə uyğun sayırıq ki, onlar m üəlliflik hüququnun əmələ gəlm əsini sənaye m ülkiyyəti obyektinin yaranması və obyektiv 1 1 Наменгенов К.И. Абсолютные и относительные изобретательские правоотношения. Алма- Ата. 1978. maq imkanıdır. 349
formada ifadə olunması ilə bağlayırlar1. Doğrudan da müəllifliyin əmələ gəl məsi patent hüquq münasibətinin inkişafının birinci mərhələsinə, yəni sənaye mülkiyyəti obyektinin yaranması və obyektiv formada ifadə olunması mərhələ sinə təsadüf edir. Məhz sənaye mülkiyyəti obyekti yaradıldığı və obyektiv for mada ifadə olunduğu andan müəlliflik hüququ əmələ gəlir* 2. Ona görə ki, məhz həmin andan özgə şəxslərin başqasının yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektini öz adına rəsmiləşdirməsinə və özünü həmin obyektin müəllifi kimi tanıtdırma- sına imkan yaranır. Sənaye mülkiyyəti obyektinə müəlliflik hüququnun yaranmasını həmin hü ququn təsdiqlənməsi halından fərqləndirmək lazımdır. M ü ə lliflik hüququnun təsdiqlənməsi dedikdə, səlahiyyətli dövlət orqanı tərəfindən iddia sənədində göstərilən (təklif edilən) obyektin rəsmi surətdə patentə layiq olan ixtira, fayda lı model və ya sənaye nümunəsi kimi tanınması və patent verilməsi, yəni hə min obyektin patentlə rəsmiləşdirməsi başa düşülür. Məhz bu andan sənaye mülkiyyəti obyektinə müəlliflik hüququ təsdiqlənir. Belə ki, patent sənaye m ülkiyyəti obyektinə m üəllifliyi təsdiq edən sənəddir. Deməli, müəlliflik hüququ patent hüquq münasibətinin inkişafının ikinci mərhələsində (sənaye mülkiyyəti obyektinin qeydə alınması mərhələsində) təsdiqlənir. Müəlliflik hüququnun təsdiqlənməsi onu ifadə edir ki, iddia sənədində gös tərilən (təklif edilən) obyekt həqiqətən də ixtira, faydalı model və ya sənaye nümunəsidir: həmin obyekti yaradıcı əməyi ilə yaradan şəxs isə onun müəllifi dir və indi artıq heç kəs onu öz adına rəsmiləşdirə bilməz3. Müəlliflik hüququ şəxsi xarakterli hüquq olduğuna görə müəllifin ölümü ilə ləğv edilir və buna görə də vərəsəlik qaydasında vərəsələrə keçmir. Amma ləğv edilməsinə baxmayaraq müəlliflik hüququ müddətsiz, yəni hər hansı müddətə məhdudlaşdırılmadan qorunur. Belə halda o, subyektiv mülki hüquq kimi yox (artıq müəllifin ölümü ilə o, subyektiv hüquq kimi ləğv edilmişdir), hü quqi fakt (sənaye mülkiyyəti obyektini müəllifin yaratması faktı) və ictimai cə hətdən əhəmiyyəti olan mənafe kimi qorunur. Ad
Ad hüququ sənaye mülkiyyəti obyekti müəllifinin malik olduğu hüququ
Şəxsi qeyri-əmlak hüquqlarından biridir. Müəllifin ad hüququ onun digər hüququ ilə - müəlliflik hüququ ilə sıx surətdə bağlı dır. Müəlliflik hüququna görə, sənaye mülkiyyəti obyektinə istinad edən bütün şəxslər («hamı və hər kəs») onun müəllifi qismində yalnız o şəxsin adını gös tərməlidirlər ki, həmin şəxs müəllif kimi tanınsın. Ad hüququ dedikdə, sənaye m ülkiyyəti obyektini yaradıcı əməyi ilə yaradan şəxsin hər yerdə onun adının göstərilm əsini tələb etmək imkanı
350
başa düşülür. Hər şeydən əvvəl, patent almaq üçün verilmiş iddia sənədində müəllifin adı g ö stərilm əlidir. Bu, qanunun məcburi göstərişidir1. Digər tərəfdən, patent idarəsinin rəsmi bülletenində dərc olunmuş iddia sənədi barəsində məlu matda m üəllifin adı göstərilm əlidir. Əgər sənaye mülkiyyəti obyektini yara dan şəxs müəllif kimi göstərilmək hüququndan imtina edərsə, onda məlumat da müəllifin adı göstərilmir. Bunlardan əlavə, həm patentdə, həm də patent idarəsinin rəsmi bülletenin də patent barəsində dərc olunmuş məlumatda müəllifin adı göstərilir. Əgər im tina edərsə, patentdə, habelə patent barəsində dərc olunmuş məlumatda mü əllifin adı göstərilmir, yəni müəllif patentdə və patent barəsində məlumatda öz adının göstərilməsindən imtina edə bilər. Bunlara əsasən deyə bilərik ki, ad hüququ müəllifin həm də müəyyən hallarda öz adının göstərilməsindən im tina etmək im kanını bildirir. Ad hüququ, digər tərəfdən, sənaye m ülkiyyəti obyektini müəllifin öz adı ilə adlandırm aq im kanını ifadə etmək səlahiyyətini ifadə edir. Başqa sözlə desək, müəllif özünün yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektinə öz adını qoya bi lər. Düzdür, qanunvericilik müəllifə bu cür hüquq vermir. Qanunvericilik eyni zamanda müəllif tərəfindən belə hüquqdan istifadə olunmasını qadağan da et mir. Qanunla qadağan edilməyən hər şeyə icazə verilir. Buna görə də bizim fikrimizcə, müəllif yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektini öz adı ilə adlandıra bi lər. Mülki hüquq elmində (doktrinasında) məsələyə bu cür yanaşmanın həm tərəfdarları1 2, həm də əleyhdarları3 vardır. Müəllifin ad hüququ onun şərti addan (təxəllüsdən) istifadə etmək imka nını ifadə etmir. Qanun ona belə hüquq vermir4. Ad hüququ həm də müəllifin bütün digər şəxsləri patentin verildiyi ölkə əra zisində özlərini müəllif kimi adlandırmalarını qadağan etmək imkanını bildirir. Ad hüququ bir sıra konvensiyalarda, məsələn, Paris konvensiyasında da nəzərdə tutulmuşdur. Konvensiyaya görə, müəllif patentdə müəllif kimi göstə rilməsini tələb etmək hüququna malikdir5. Müəllif göstərilənlərdən başqa, digər şəxsi qeyri- əmlak hüquqlarına da malikdir. Sənaye mülkiyyəti obyektinə toxunulmazlığı hüququ həmin hüquq lardan biridir. Düzdür, patent haqqında qanun mü əllif üçün belə hüquq müəyyən etmir. Lakin yaradı cılıq (əqli) fəaliyyətinin nəticəsi olan sənaye mülkiyyəti obyektinin mahiyyətin dən və təbiətindən irəli gəlir ki, müəllifin yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektinə Müəllifin sənaye m ülkiyyəti obyektinə toxunulmazlıq hüauau
1 «Patenl haqqında» qanunun 27-ci maddəsi. 2 Иоффе О.C. Советское гражданское право. Курс лекций. Часть 3, Л. 1965, с. 126; Сергеев А.П. Право интеллектуальной собственности в Российской Федерации. Учебник. M.I999, с. 505- 506; Киселев В. Специальные названия изобретений, полезных моделей, промышленных образцов //Интеллектуальная собственность. 1998. №4, с. 4 1 -42. 5 Гусе А.Н. Гражданское право. Учебник. М. 2003, с. 242. Л Müəlliflərdən Qucv A.N. (Гражданское право. Учебник М. 2003, с. 242) göstərir ki, müəllif loxəllüsdon istifadə cdo bilər. 5 Bax; c t
. 4. Парижской Конвенции. 351
toxunulmazlıq hüququ vardır. Sənaye m ülkiyyəti obyektinə toxunulm azlıq hüququ onu ifadə edir ki, həmin obyektdən istifadə olunduqda m üəllifin razılığı olm adan sənaye m ülkiyyəti obyektinə hər hansı b ir dəyişiklik etmək qadağan edilir. Dəyi şikliyin qadağan edilməsi sənaye mülkiyyətinin istənilən elementinə aiddir. Hətta sənaye mülkiyyəti obyektinin müəllifinin adının ifadə edilməsinə hər han sı bir dəyişiklik etmək qadağan edilir. Müəllifin ölümündən sonra da sənaye mülkiyyəti obyektinin toxunulmazlığı qorunur. Bu, müəllifin vərəsələri tərəfindən həyata keçirilir. Əmlak hüquqları müəllifin əmlak mənafeyini təmin Müəllifin əmlak edjr. onların məzmunu əmlak (maddi) xarakterlidir. hüquqları. Sənaya Sənaye m ülkiyyətinə patent alm aq hüququ mülkiyyətinə patent m(jə||jfjn əmlak hüquqlarından biridir. Elə buradaca a maq uququ dərfıat qeyd edərək göstəririk ki, bu hüququ müəlli fin, necə deyərlər, «xalis» və «təmiz» şəkildə əmlak hüququ hesab etmək ol maz Məsələ burasındadır ki, sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ öz tə biətinə görə şəxsi xarakterli qeyri-əmlak hüququdur1. Lakin o, «xalis» və «tə miz» şəkildə şəxsi qeyri-əmlak hüququ da sayılmır. Ona görə ki, həmin hüquq özündə həm şəxsi (qeyri-əmlak), həm də əmlak elementlərini birləşdirir. Digər tərəfdən, müəllifin ölümündən sonra sənaye mülkiyyəti obyektinə pa tent almaq hüququ vərəsəlik üzrə vərəsələrə keçir* 2 və mirasa daxil edilir. Ümumi qayda isə bundan ibarətdir ki, müəllifin şəxsi qeyri-əmlak hüquqları onun ölümü İlə ləğv edilir. Göründüyü kimi, sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ həmin hüquqlar arasında istisnalıq təşkil edir. Bunlardan əlavə, əgər sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ həyata keçirilməzsə, onda müəllifin əmlak hüquqları yaranmaz və həyata keçirilə bil məz. Buna görə həmin hüquq əmlak hüquqlarının əmələ gəlməsinin labüd (məcburi) şərtidir. Göstərdiyimiz səbəblərə görə, sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ nu biz, müəllifin əmlak hüquqlarına aid edirik. Müasir dövrün bəzi müəllifləri, məsələn, A.N.Quev də məsələyə mehz bu cür yanaşır3. Sənaye m ülkiyyəti obyektinə patent almaq hüququ dedikdə, tə k lif olunmuş nəticənin rəsmən tanınması üçün m üəllifin səlahiyyətli dövlət orqanına m üraciət etmək, həmin orqana iddia sənədi verm ək və gö stəri lən nəticəni rəsm iləşdirm ək imkanı başa düşülür. Bu hüquq müəllifin pa tent sahibi olmaq imkanı deməkdir. Müəllifin sənaye mülkiyyəti obyektinə patent almaq hüququ m üstəsna xa rakterli hüquqdur. Bu, onu ifadə edir ki, yalnız sənaye mülkiyyəti obyektini yaradıcı əməyi ilə yaradan şəxsin patent almaq hüququ vardır; müəllifin razılığı olmadan hər hansı bir şəxs, heç bir halda və heç vaxt sənaye mülkiyyəti ob yekti üçün patent ala bilməz; başqa şəxslərin sənaye mülkiyyəti obyekti üçün patent almaq yalnız müəllifin razılığı (icazəsi) ilə mümkün ola bilər. Müəllif öl- ' Allahverdiyev S.S. Azerbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ. Dərs vəsaiti. Bakı. 2004. 2 «Patent haqqında» qanunun 17-ci maddəsinin 2-ci bəndi. 3 Гуев Л.Н. Гражданское право. Учебник. Том 3. 2003, с. 243. 352
düyü hallarda isə vərəsələr sənaye mülkiyyəti obyekti üçün patent ala bilərlər. Ona görə ki, göstərilən hüquq vərəsəlik qaydasında keçən hüquqdur. Sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ iki mənada başa düşülür; pro sessual mənada; maddi mənada. Prosessual mənada patent almaq hüququ dedikdə, müəllifin qanunda nəzərdə tutulan qaydada iddia sənədi tərtib etmək və onu səlahiyyətli dövlət orqanına vermək imkanı başa düşülür. Bu imkan patent almaq hüququnun prosessual-hüquqi tərəfidir. Maddi mənada patent almaq hüququ dedikdə, müəllifin öz əməyi ilə ya ratdığı obyekti rəsmi surətdə ixtira, faydalı model və ya sənaye nümunəsi kimi tanıtdırmağa və onu müvafiq dövlət reyestrində qeydə aldırmağa nail olmaq imkanı başa düşülür. Bu imkan isə patent almaq hüququnun maddi tərəfini təşkil edir. Qanunda nəzərdə tutulan hallarda müəllifin patent almaq kimi müstəsna hüququ məhdudlaşır. Belə ki, xidməti vəzifələrinin həyata keçirilməsi və ya işəgötürənin tapşırığı ilə əlaqədar işçinin yaratdığı sənaye mülkiyyəti obyektinə patent almaq hüququ işəgötürənə məxsusdur’ . Bununla belə, işəgötürənlə iş çi (müəllif) arasında müqavilədə nəzərdə tutularsa, müəllif həmin hüquqa ma lik ola bilər. Sənaye mülkiyyəti obyektinə şərikli müəlliflik yaranan hallarda patent al maq hüququ kimə məxsus olur? Qeyd etmək lazımdır ki, sənaye mülkiyyəti obyektinə şərikli müəlliflik iki, ya daha artıq şəxsin birgə əməyi ilə yaradılır. Bu na görə də sənaye mülkiyyətinə patent almaq hüququ şərik müəlliflərin ha mısına birgə məxsus olur. H Haqq almaq hüququ müəllifin əmlak hüquqları sırasına almaq hüququ aid olan hüc1ucldur- M üəilifin haqq almaq hüququ dedikdə, onun pa tent sahibindən və ya sənaye m ülkiyyəti obyektindən istifadə edən baş qa şəxslərdən m üvafiq məbləğdə pul almaq imkanı başa düşülür. Patent haqqında qanun müəyyən edir ki, hansı hallarda müəllif haqq ala bi lər. Xidməti vəzifəsinin həyata keçirilməsi və ya işəgötürənin tapşırığı ilə əla qədar işçinin sənaye mülkiyyəti obyekti yaratması həmin hallardan biridir. Hə min obyektin müəllifi işçi sayılsa da, patent almaq hüququ işəgötürənə məx sus olur. İşəgötürən sənaye mülkiyyəti obyekti yaratdığına görə müəllifə (işçi yə) haqq ödəyir. Haqqın məbləği və digər məsələlər işəgötürənlə işçi arasında bağlanmış müqavilə ilə müəyyən edilir. Sənaye mülkiyyəti obyektlərindən istifadə hüququ müəl lifin əmlak hüquqlarından biridir. Müəllif belə hüquqa yalnız o halda malik ola bilər ki, sənaye mülkiyyəti üçün patent alsın və patent sahibi qismində çıxış etsin. Buna görə də sənaye m ülkiyyəti obyektindən istifadə üçün müstəsna hüquq patent sahibi kimi ona məxsus olur. İstifadə hüququ dedikdə, müəilifin (patent sahibinin) sənaye mülkiy Sənaye
mülkiyyəti obyektlərindən istifadə hüququ «Patcnl haqqında» qanunun 13-cü maddosinin l-c i bondi. 353
yəti obyektinin öz mülahizəsinə görə tətbiq etmək im kanı başa düşülür. İstifadə hüququ müstəsna hüquq sayılır. Ona görə ki, müəllifin (patent sahi binin) razılığı olmadan heç kəs patentlə qorunan sənaye mülkiyyəti obyektin dən istifadə edə bilməz; başqa şəxslər yalnız razılıq (icazə) olduqda həmin ob yektdən istifadə edə bilərlər. Buna görə də müəllif sənaye mülkiyyəti obyektin dən istifadəyə müstəsna hüquqa malikdir. Sənaye mülkiyyəti obyektindən istifadəyə müstəsna hüquq həm də müəlli fin həmin obyektdən başqa şəxslərin istifadə etm əsini qadağan etmək imkanı deməkdir.
Yüklə 19,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|