Oğlanlar və qızların ali təhsil sisteminə gəlməsinin gender tədqiqatı

Cədvəl 10

2004/2005 tədis ili

Yarımqruplar	Azərb. bölməsi		Rus bölməsi
	Oğlanlar	Qızlar	Oğlanlar	Qızlar
RF	Bakı, Qaradağ r.-nu, 59,3		Bakı, Qaradağ r-nu, 84, 6; Əzizbəov r-nu, 67,8	Bakı, Qaradağ r.-nu, 26,0; Əzizbəyov r-nu, 24,8
RK			Gəncə, 7,4; B., Suraxanı r-nu, 5,2	Bakı, Nərimanov r-nu, 2,3 Sabunçu r-nu, 2,3
İC	Naxçıvan ş,, 39,2	Bakı, Səbail r.-nu, 13,1; Yasamal r.-nu, 10,6	Bakı, Nərimanov r-nu, 37,8; Səbail r.-nu, 36,0	Bakı, Səbail r.-nu, 32,8; Nərima­nov r.-nu, 29,6
DT	Nax.MP. Şərur r.-nu, 34, v.
XN	Bakı, Nəsimi r.-nu, 10,6; Nə­rimanov r.-nu, 10,1; Nax. MR. Şərur r-nu, 10,2	Bakı, Səbail r-nu, 20,0; Nərima­nov r.-nu, 18,8; Nəsimi r.-nu, 18,3	Bakı, Nəsimi r.-nu, 12,2; Yasamal r.-nu, 10,3	Bakı, Nəsimi r-nu, 34,4; Binəqədi r.-nu, 26,7; Sumqayıt, 26,6
TK	Nax.MR. Babək r-nu, 17,2	Bakı, Nizami r-nu, 21,3; Nəsimi r-nu, 19,1; Nax. MR., Babək r-nu, 19,0
SP		Nax.MR., Şərur r.nu, 57,7

Cədvəldən göründüyü kimi, Bakıda yaşayan oğlanlar (xüsusilə Qaradağ rayonundan) – məzunlar RF yarımqrupuna üstünlük verir, İC yarımqrupunun ixtisaslarını həm Bakı, həm də Naxçıvan MR oğlan məzunları daha çox seçirlər. Naxçıvandan gələn oğlan – məzunlar həm də DT, XN, TK yarımqruplarıa üstünlük verirlər. Bakının Qaradağ və Əzizbəyov rayonlarının qız-məzunları RF yarımqrupunda oxumaq arxusunu bildirdilər. Gəncədən RK yarımqrupunda oxumaq arxusunda daha az adam olur. Qızlar isə burada TK yarımqrupuna maraq göstərirlər. Nax MR-dan gələn qız abituriyentləri yenə də SP qrupuna üstünlük verirlər.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, respublika ali məktəblərində oxumaq istəyən oğlan və qızların sayı olduqca çevikdir. Oğlanlar (xüsusilə Bakı şəhərindən) daha çox texniki və iqtisadi ixtisaslarına meyllidirlər. Qızlar, xüsusilə Naxçıvan MR-dan, humanitar və pedaqoji sahələrə daha çox maraq göstərirlər. Beşinci qrupun R yarımqrupuna sənədləri verənlərin 96,6% qızlar təşkil etmşidilər. Nəticədə (buna yuxarıda qeyd edilən konfransda TQDK sədri vurğunamışdır) “məktəblərdə təlim və tərbiyə qadınlar tərəfindən həyata keçirildiyinə görə, gələcək nəsillərdə bu hal öz mənfi təsirini göstərəcəkdir”. Ənənə halı almış pedaqoji və səhiyyə sahələrində qadınların yüksək səviyyədə təmsil olunması həyəcanlı haldır.

Ali təhsildə gender tərəfini təhlil edərkən, Bakı, Mincəçevir və Naxçıvan şəhərlərindən ali məktəblərə qəbul olunanların sayını illər üzrə izləmək lazımdır. Növbəti cədvəldə illər üzrə sənədləri vermiş bir də qəbul olunmuş abituriyentlərin sayı və faizlə nisbəti göstərilmişdir.

Cədvəl 11

Bakı ş.

№	İl	Abituriyentlərin sayı			Ali məktəblərə qəbul olunmuşdur			Qəbul olunanların sayı faizlə
		Cəmi	oğlanlar	qızlar	Cəmi	oğlanlar	qızlar	Cəmi	oğlanlar	qızlar
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	2000	30 754	13 736	17 018	10 174	5 497	4 677	33.08	40.02	27.48
2.	2001	30 368	13 964	16 404	11 903	6 124	5 779	39.20	43.86	35.23
3.	2002	14 215	6 323	7 892	6 390	2 930	3 460	44,95	46,34	43,84
4.	2003	23 818	11 680	12 138	10 418	5 588	4 830	43,74	47,84	39,79
5.	2004	34 078	15 964	18 114	11 973	5 972	6 001	35,13	37,41	33,13

Belə bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, Bakı şəhərində abituriyentləri sırasında qızlar daha çox olmşudur. Lakin qəbul olunanlar sırasında oğlanlar daha çoxdur. Görünür ki, onlar ali məktəbə daha yaxşı hazırlaşırlar. Bir sıra obyektiv səbəblər üzündən (ailə baçısı olmaq vəzifəsi, əsgərlik) onlar bu işə qızlardan daha ciddi yaxınlaşırlar.

Mingəçevir ş.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	2000	1 361	609	752	394	227	167	28.95	37,27	22.21
2.	2001	1 550	642	908	505	229	276	32.58	35.67	30.40
3.	2002	772	304	468	335	142	193	43,39	46,71	41,24
4.	2003	1 192	530	662	492	248	244	41,28	46,79	36,86
5.	2004	1 517	695	822	437	223	214	28,81	32,09	26,09

Eyni vəziyyət Mingəçevir şəhərinin sakinləri olan abituriyentlərin yekun göstəricilərində də müşahidə oluur. Bununla belə, ali məktəbə qəbul olunan oğlanların sayı 6-15% qızların sayını ötür.

Naxçıvan ş.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	2000	1 638	819	819	369	202	167	22.53	24.66	20.39
2.	2001	1 496	687	809	414	200	214	27.67	29.11	26.45
3.	2002	974	448	526	311	131	180	31,93	29,24	34,22
4.	2003	1 296	625	671	410	175	235	31,64	28,00	35,02
5.	2004	1 564	709	855	397	190	207	25,38	26,80	24,21

Göründüyü kimi, Naxçıvandan (buraya kənd rayonları da daxil edilmişdir) gələn ərizələrdə qız-abituriyentləri sayı oğlan abituriyentləri sayını btür. Lakin 2002 və 2003-cü illərdə ali məktəbə qəbul olunanların sayf, əksinə, oğlanlarda çox olmuşdur. Səbəbi – 8 və 9-cu cədvəllərdən göründüyü kimi, 2002-ci (51,7%) və 2003-cü (50,0%) illərdə Nax.MR (xüsusilə Şərur rayonundan) abirutiyent – qızları (Azərbaycan bölməsi) əksər zallarda V qrupun SP yarımqrupuna aid ixtisaslarını seçmişdilər.

Test üzrə yekun qəbul imtahanlarında gender aspektini fənlər üzrə düz cavabların orta statistik çəkisində də özünü biruzə verir: