O’lchov turlari va usullari. Asosiy afzalliklari va kamchiliklari

---

O’lchov turlari va usullari. Asosiy afzalliklari va kamchiliklari 
Odinaxon Abdumalik qizi Jorayeva 
Aziz Kaxramanovich Sativaldiyev 
AndMI 
 
Annotatsiya:
O’lchov turlari va usullarini metrologiya fani o’rganadi. 
Metrologiya - o’lchovlar, ularning birligini ta’minlash usullari va vositalari va kerakli 
aniqlikka erishish yo’llari haqidagi fan. Bu eng muhim fanlardan biridir, chunki 
insoniyat mavjud bo’lganidan beri doimiy ravishda ba’zi o’lchovlarni amalga oshirib 
kelgan. Misol uchun, dastlab ular barmoqlar yoki toshlarda o’lchagan, keyin boshqa 
o’lchov vositalari paydo bo’lgan, masalan, abak. O’lchov aniqligiga qo’yiladigan 
talablar doimiy ravishda o’sib bormoqda, vositalar doimo rivojlanib bormoqda.
Kalit so’zlar:
o’lchov turlari, fizik kattaliklar, nisbiy o’lchovlar, statik 
o’lchovlar 
Measurement types and methods. Main advantages and 
disadvantages 
Odinakhan Abdumalik kizi Jurayeva 
Aziz Kahramanovich Sativaldiyev 
AndMEI 
Abstract:
The science of metrology studies the types and methods of 
measurement. Metrology is the science of measurements, methods and means of 
ensuring their unity, and ways to achieve the required accuracy. It is one of the most 
important sciences, since mankind has been continuously making some 
measurements since its existence. For example, at first they measured with fingers or 
stones, then other measuring tools appeared, for example, abacus. Requirements for 
measurement accuracy are constantly growing, tools are constantly developing. 
Keywords:
measurement types, physical quantities, relative measurements, 
static measurements 
Hozirgi vaqtda har qadamda har xil turdagi o’lchovlarni topish mumkin. Misol 
uchun, faqat tug’ilgan odam o’lchanadi - ular uni tortishadi, haroratini tekshiradilar 
va balandligini o’lchaydilar. Biz tashqaridagi havo haroratini baholaymiz, vaqtni 
kuzatib boramiz va deyarli har qanday harakatlarimiz qanchalik foydali va oqilona 
ekanligini hal qilamiz. Har qanday korxonada inson faoliyati o’lchovlar bilan bog’liq. 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
672

---

Ishlab chiqarishni metrologik ta’minlashni amalga oshiruvchi sanoat korxonalarining 
muhandislari butlovchi qismlar va qismlarning o’zaro almashinish muammolarini hal 
qilish, mahsulot ishlab chiqarishni uning butun hayotiy davrlarida nazorat qilish 
uchun o’lchash vositalarining imkoniyatlari haqida to’liq ma’lumotga ega bo’lishi 
kerak.
Metrologiya fanga aylandi, uni hech bir sohaning mutaxassisisiz bajara olmaydi. 
Hozirgi vaqtda metrologiya bir necha yo’nalishda rivojlanmoqda. Agar 20-asr 
boshlarida metrologiya soʻzi fan sifatida tushunilgan boʻlib, uning asosiy vazifasi 
turli mamlakatlarda qoʻllaniladigan barcha turdagi oʻlchovlarni tavsiflashdan iborat 
boʻlgan boʻlsa, endilikda bu tushuncha ancha kengroq ilmiy va amaliy maʼnoga ega 
boʻlib, metrologiyaning mazmun-mohiyatiga ega boʻldi. faoliyati kengaydi va “ishlab 
chiqarishni metrologik ta’minlash” tushunchasi. [1]. 
Metrologiyaning uchta tarmog’i mavjud: 
Nazariy metrologiya - o’lchash texnologiyasining asosi bo’lib, umumiy o’lchov 
masalalarini va o’lchovni tashkil etuvchi elementlarni o’rganish bilan shug’ullanadi: 
o’lchov vositalari, fizik kattaliklar va ularning birliklari, o’lchash usullari va usullari, 
o’lchash natijalari va xatolar va boshqalar. 
Yuridik metrologiya - o’lchovlarni bajarish normalari va qoidalarini ishlab 
chiqadi va amalga oshiradi, o’lchovlarning bir xilligiga erishishga qaratilgan 
talablarni, o’lchov vositalarini ishlab chiqish va sinovdan o’tkazish tartibini 
belgilaydi, metrologiya sohasidagi atamalar va ta’riflarni, fizik kattaliklar birliklarini 
va qoidalarini belgilaydi. 
Amaliy (amaliy) metrologiya - huquqiy metrologiyaning nazariy va qoidalari 
ishlanmalarini amaliyotda qo’llash masalalarini qamrab oladi. Va uning yordami 
bilan ishlab chiqarishni metrologik ta’minlash amalga oshiriladi. 
Metrologiyaning asosiy maqsad va vazifalari: 
-
o’lchovlarning umumiy nazariyasini yaratish; 
-
fizik miqdorlar birliklari va birliklar tizimini shakllantirish, usullar va o’lchov 
vositalarini, usullarini ishlab chiqish va standartlashtirish; 
-
o’lchovlarning aniqligini aniqlash, o’lchovlarning bir xilligini va o’lchov 
vositalarining bir xilligini ta’minlash asoslari; 
-
etalonlar va namunali o’lchov vositalarini yaratish, o’lchovlar va o’lchov 
vositalarini tekshirish 
O’lchov turlari 
O’lchov - o’lchov asboblari yordamida fizik miqdorning qiymatini empirik 
tarzda topish jarayoni. Har xil turdagi o’lchovlar mavjud. O’lchov turlarini tasniflash 
o’lchangan qiymatning vaqtga bog’liqligi tabiati, o’lchov tenglamasining turi, 
o’lchov natijasining to’g’riligini belgilaydigan shartlar va bu natijalarni ifodalash 
usullari asosida amalga oshiriladi [2]. 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
673

---

1. Vaqt bo’yicha o’lchangan qiymatning tabiatiga ko’ra o’lchov turlari: 
Statik o’lchovlar o’lchov qiymati vaqt o’tishi bilan doimiy bo’lib qoladigan 
o’lchovlardir. Bunday o’lchovlar, masalan, mahsulot o’lchamlarini o’lchash, doimiy 
bosim, harorat va boshqalar. 
Dinamik - bu o’lchov qiymati vaqt o’tishi bilan o’zgarib turadigan o’lchovlar, 
masalan, dvigatel tsilindrida gaz siqilganda
 
bosim va haroratni o’lchash. 
2. Natijani olish usuliga ko’ra: 
To’g’ridan-to’g’ri o’lchovlar - bu jismoniy miqdorning kerakli qiymati 
to’g’ridan-to’g’ri eksperimental ma’lumotlardan aniqlangan o’lchovlar. To’g’ridan-
to’g’ri o’lchovlar Q = X formulasi bilan ifodalanishi mumkin, bu erda Q - o’lchangan 
miqdorning istalgan qiymati va X - eksperimental ma’lumotlardan bevosita olingan 
qiymat. Masalan, biz oqimni ampermetr bilan o’lchashimiz, uzunlikni o’lchagich 
bilan o’lchashimiz mumkin va hokazo. 
Bilvosita o’lchovlar - bu jismoniy miqdorning o’zi emas, balki u bilan 
funktsional bog’liq bo’lgan miqdor o’lchanadigan o’lchovlar. O’lchangan miqdor 
o’lchangan miqdorga funktsional jihatdan bog’liq bo’lgan miqdorni to’g’ridan-to’g’ri 
o’lchash asosida aniqlanadi, so’ngra ma’lum funktsional munosabatlarga asoslangan 
hisob-kitob qilinadi. O’lchangan qiymatning qiymati Q = F(xl, x2 ... xN) formulasi 
bo’yicha hisoblanadi, bu erda Q - o’lchangan qiymatning istalgan qiymati; F - 
ma’lum funktsional bog’liqlik, xl, x2,..., xn - to’g’ridan-to’g’ri o’lchovlar orqali 
olingan qiymatlar. Masalan, to’g’ridan-to’g’ri o’lchovlardan olingan oqim va 
kuchlanish qiymatlarini almashtirish orqali Ohm qonuniga asoslangan rezistorning 
qarshiligini topishimiz mumkin. Yoki qarshiligi, uzunligi va kesma maydoni bo’yicha 
o’tkazgichning elektr qarshiligini toping 
Yig’ma o’lchovlar - bir nechta bir hil miqdorlarning o’lchovlari, ular asosida 
tenglamalar tizimini echish orqali kerakli miqdorning qiymatlari topiladi. Masalan, 
uchburchak bilan bog’langan rezistorlarning qarshiligini o’lchash. Bunday holda, 
tepaliklar orasidagi qarshilik qiymati o’lchanadi. Natijalar asosida rezistorlarning 
qarshiliklari aniqlanadi. 
Birgalikda o’lchash - ular orasidagi munosabatni topish uchun bir nechta 
miqdorlarni bir vaqtning o’zida o’lchash. Bunda tenglamalar sistemasi yechiladi. 
Masalan, qarshilikning haroratga bog’liqligini aniqlash, bu holda, qiymatlarni 
o’lchagandan so’ng, bog’liqlik aniqlanadi.
3. Natijaning to’g’riligini belgilovchi shartlarga ko’ra: 
San’atning hozirgi holati bilan erishish mumkin bo’lgan eng yuqori aniqlikdagi 
o’lchovlar. Ushbu sinf barcha yuqori aniqlikdagi o’lchovlarni va birinchi navbatda, 
belgilangan jismoniy miqdor birliklarini takrorlashning maksimal aniqligi bilan 
bog’liq mos yozuvlar o’lchovlarini o’z ichiga oladi. Bu shuningdek, fizik 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
674

---

konstantalarni o’lchashni, birinchi navbatda universallarni, masalan, tortishish 
tezlanishining mutlaq qiymatini o’lchashni o’z ichiga oladi 
Nazorat va tekshirish o’lchovlari, ularning xatosi ma’lum bir ehtimollik bilan 
ma’lum bir belgilangan qiymatdan oshmasligi kerak. Ushbu sinfga texnik 
reglamentlar talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazorati (nazorati) 
laboratoriyalari tomonidan amalga oshiriladigan o’lchovlar, shuningdek, o’lchov 
uskunalari va zavod o’lchov laboratoriyalari holati kiradi. Ushbu o’lchovlar 
natijaning xatosini ma’lum bir ehtimollik bilan kafolatlaydi, ba’zi bir oldindan 
belgilangan qiymatdan oshmaydi. 
Texnik o’lchovlar, unda natijaning xatosi o’lchov vositalarining xususiyatlari 
bilan belgilanadi. Texnik o’lchovlarga sanoat korxonalarida, xizmat ko’rsatish 
sohasida va boshqalarda ishlab chiqarish jarayonida bajariladigan o’lchovlar misol 
bo’ladi. 
4. Natijalar qanday ifodalanishiga qarab: 
Mutlaq. Mutlaq o’lchovlar - bu bir yoki bir nechta asosiy miqdorlarni to’g’ridan-
to’g’ri o’lchashga yoki fizik konstantalar qiymatlaridan foydalanishga asoslangan 
o’lchovlar. Mutlaq o’lchovlarga misollar: metrlarda uzunlikni aniqlash, amperdagi 
elektr tokining kuchini, sekundiga kvadrat metrda tortishishning tezlashishini 
aniqlash. 
Nisbiy o’lchovlar - kerakli qiymat birlik rolini o’ynaydigan yoki boshlang’ich 
sifatida qabul qilingan bir xil nomdagi qiymat bilan taqqoslanadigan o’lchovlardir. 
Nisbiy o’lchovlarga misollar: qobiq diametrini o’lchash rolikining aylanishlar soni 
bo’yicha o’lchash, havoning nisbiy namligini o’lchash, 1 kubometr havodagi suv 
bug’ining miqdorining miqdoriga nisbati sifatida aniqlanadi. ma’lum bir haroratda 1 
kubometr havoni to’yingan suv bug’i [3 ].
O’lchash usullari 
O’lchov usuli - o’lchash printsiplari va vositalaridan foydalanish usullari 
to’plami. Boshqa ta’rif: o’lchash usuli - bu amalga oshirilgan o’lchov printsipiga 
muvofiq o’lchangan jismoniy miqdorni uning birligi bilan taqqoslash usuli yoki 
usullari to’plami. 
O’lchovlar ikkita usuldan biri bilan amalga oshiriladi: 
To’g’ridan-to’g’ri baholash usuli - to’g’ridan-to’g’ri ta’sir qiluvchi o’lchash 
moslamasining o’qish moslamasidan to’g’ridan-to’g’ri miqdorning qiymati 
aniqlanadigan o’lchash usuli. To’g’ridan-to’g’ri baholash usulini qo’llashda 
o’lchangan jismoniy miqdorning qiymati to’g’ridan-to’g’ri harakat qurilmasining 
o’qish moslamasi tomonidan aniqlanadi. To’g’ridan-to’g’ri baholash usulining 
mohiyati, har qanday o’lchash usuli kabi, o’lchangan qiymatni birlik sifatida qabul 
qilingan o’lchov bilan solishtirishdan iborat, ammo bu holda o’lchov o’lchov 
moslamasiga "ko’milgan" bo’ladi. Qurilma butun o’lchangan qiymatga mos 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
675

---

keladigan o’lchov ma’lumotlarining kirish signalini o’zgartiradi, shundan so’ng uning 
qiymati baholanadi. Bunday o’lchovlarga misollar: o’lchagich bilan uzunlikni 
o’lchash, mikrometr bilan qismlarni o’lchash, goniometr, manometr bilan bosim va 
boshqalar. 
To’g’ridan-to’g’ri baholash usulini tavsiflash uchun rasmiy ifoda quyidagi 
shaklda ifodalanishi mumkin Q = x ; bu erda Q - o’lchangan qiymat,; x - o’lchov 
asbobining ko’rsatkichlari. 
O’lchov bilan taqqoslash usuli - o’lchov usuli, unda o’lchangan qiymat o’lchov 
bilan takrorlangan qiymat bilan taqqoslanadi. O’lchov bilan taqqoslash usuli 
asbobdan o’lchangan qiymatni o’lchov bilan takrorlanadigan ma’lum qiymat bilan 
solishtirish uchun ishlatilishi bilan tavsiflanadi. Ushbu usulni amalga oshirish uchun 
siz nisbatan kichik o’qish diapazonlari bo’lgan qurilmalardan foydalanishingiz 
mumkin, bir nol belgisi bilan degeneratsiyalangan shkalagacha. Masalan, kalibrning 
diametrini o’lchash uchun optimetr so’nggi o’lchov bloklari bloki tomonidan nolga 
o’rnatiladi va o’lchov natijasi noldan og’ish bo’lgan optimetr ignasi ko’rsatkichidan 
olinadi. Shunday qilib, o’lchangan qiymat o’lchov bloki blokining o’lchami bilan 
taqqoslanadi. 
Rasmiy ravishda, o’lchov bilan taqqoslash usulini quyidagi ifoda bilan tavsiflash 
mumkin: Q =X+Xm, bu erda Q - o’lchangan qiymat, 
x - o’lchov asbobining ko’rsatkichlari. ; Xm - o’lchov bilan takrorlanadigan 
qiymat.
Bundan tashqari, o’lchov bilan taqqoslash usulining bir necha turlari mavjud. 
Qarama-qarshilik usuli, bunda o’lchangan qiymat va o’lchov bilan 
takrorlanadigan qiymat bir vaqtning o’zida taqqoslash moslamasiga ta’sir qiladi, bu 
sizga ushbu miqdorlar o’rtasidagi munosabatni o’rnatishga imkon beradi, masalan, 
diagonalni kiritish bilan ko’prik zanjirida qarshilikni o’lchash. ko’rsatuvchi 
qurilmaning ko’prigi; 
Differensial usul, unda o’lchanadigan kattalik o’lchov bilan takrorlanishi 
mumkin bo’lgan ma’lum miqdor bilan taqqoslanadi. Bu usul, masalan, o’lchagich 
bloklari bloki tomonidan nolga o’rnatilgandan so’ng, optimetrdagi qismning 
boshqariladigan diametrining og’ishini aniqlaydi. Aslida, differentsial o’lchash usuli - 
bu o’lchov bilan taqqoslash usuli bo’lib, unda o’lchov vositasiga o’lchangan qiymat 
va o’lchov bilan qayta ishlab chiqarilgan ma’lum qiymat o’rtasidagi farq ta’sir qiladi. 
No’l usuli, shuningdek, o’lchovni taqqoslash usulining o’zgarishi bo’lib, unda 
kattaliklarning taqqoslagichga aniq ta’siri nolga kamayadi. Ushbu usul ko’prik 
sxemasiga muvofiq elektr qarshiligini to’liq muvozanatlash bilan o’lchaydi. 
Moslash usuli. Tasodifiylik usuli bilan o’lchangan qiymat va o’lchov bilan 
takrorlangan qiymat o’rtasidagi farq shkala belgilari yoki davriy signallarning mos 
kelishidan foydalangan holda aniqlanadi. Tasodifni baholash uchun siz ma’lum bir 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
676

---

jismoniy effektning ko’rinishini (stroboskopik effekt, rezonans chastotalarining mos 
kelishi, ma’lum bir haroratga erishilganda moddaning erishi yoki qotib qolishi va 
boshqa jismoniy ta’sirlar) ko’rinishini aniqlaydigan taqqoslash moslamasidan 
foydalanishingiz mumkin. O’lchangan qiymat va o’lchov bilan qayta ishlab 
chiqarilgan qiymatning taqqoslash moslamasiga bir vaqtning o’zida yoki bir vaqtning 
o’zida bo’lmagan ta’siriga qarab, almashtirish bilan o’lchash usuli va qarama-
qarshilik usuli farqlanadi. 
Almashtirish yo’li bilan o’lchash usuli - o’lchov bilan taqqoslash usuli bo’lib, 
unda o’lchangan miqdor ma’lum miqdorga ega bo’lgan o’lchov bilan almashtiriladi. 
Masalan, o’lchangan massa va og’irliklarni bir xil tarozi idishida muqobil 
joylashtirish bilan tortish. Shuningdek, o’lchash usullari, ma’lumot olishiga qarab, 
kontaktli va kontaktsiz bo’lishi mumkin. 
Kontakt usuli - qurilmaning sezgir elementi o’lchov ob’ekti bilan aloqa qilishiga 
asoslangan o’lchash usuli. Misollar: mil diametrini indikator klipi bilan o’lchash, tana 
haroratini termometr bilan o’lchash. 
Kontaktsiz o’lchash usuli - o’lchov vositasining sezgir elementi o’lchov ob’ekti 
bilan aloqa qilmasligiga asoslangan o’lchash usuli. Masalan, pirometr yordamida 
yuqori pechda haroratni o’lchash va radar yordamida ob’ektgacha bo’lgan masofani 
o’lchash kiradi. Shuningdek, qurilmaning o’lchov ob’ekti bilan o’zaro ta’siri tufayli 
yuzaga keladigan xatolar mavjud. Mexanik aloqada ob’ekt va o’lchov asbobining 
o’zaro ta’sirini hisobga olish kerak (ularning qattiqligining etarli emasligi tufayli 
deformatsiyalar, kontakt deformatsiyalari, vaqtinchalik qarshiliklarning o’zgarishi va 
boshqalar). Mexanik aloqa bo’lmasa, o’lchash ma’lumotlarini "kontaktsiz olish" 
xususiyatlarini hisobga olish kerak - havodagi optik buzilishlar, masofadagi 
signalning zaiflashishi va boshqalar. Amaldagi o’lchov vositalarining turiga qarab,
Instrumental usul maxsus texnik vositalardan, shu jumladan avtomatlashtirilgan 
va avtomatik vositalardan foydalanishga asoslangan. 
Ekspert baholash usuli bir guruh mutaxassislarning xulosalaridan foydalanishga 
asoslanadi. 
Organoleptik baholash usullari inson sezgilaridan foydalanishga asoslangan. 
Ob’ektning holatini baholash element bo’yicha va kompleks o’lchovlar bilan 
amalga oshirilishi mumkin. 
Element bo’yicha usul har bir mahsulot parametrini alohida o’lchash bilan 
tavsiflanadi. Masalan, ekssentriklik, ovallik, silindrsimon milni kesish. 
Kompleks usul umumiy sifat ko’rsatkichini o’lchash bilan tavsiflanadi, bu uning 
alohida tarkibiy qismlari ta’sir qiladi. Masalan, ekssentriklik, ovallik va boshqalar 
ta’sir qiladigan silindrsimon qismning radial oqimini o’lchash, chegara konturlari 
bo’ylab profilning holatini kuzatish va boshqalar. 
Asosiy afzalliklari va kamchiliklari 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
677

---

-
To’g’ridan-to’g’ri baholash usuli 
-
Afzallik - o’lchovlarning tezligi, bu uni amaliy foydalanish uchun ajralmas 
qiladi. Kamchilik - cheklangan aniqlik. 
-
O’lchovlarni taqqoslash usuli 
-
Afzallik to’g’ridan-to’g’ri baholash usuliga qaraganda ko’proq o’lchov 
aniqligidir. Kamchilik - chora-tadbirlarni tanlashga sarflangan katta vaqt. 
-
Qarama-qarshilik usuli 
Afzallik - o’lchov ma’lumotlari signallarining buzilishiga ta’sir qiluvchi 
omillarning o’lchov natijalariga ta’sirini kamaytirish. Kamchilik - tortish vaqtini 
oshirish. 
Differensial (differensial) usul 
Afzallik shundaki, natijalar yuqori aniqlik bilan, hatto farqni o’lchash uchun 
nisbatan qo’pol vositalar bilan ham olinadi. 
Differensial (differensial) usul 
Afzallik shundaki, natijalar yuqori aniqlik bilan, hatto farqni o’lchash uchun 
nisbatan qo’pol vositalar bilan ham olinadi. 
Moslash usuli 
Afzallik - usul o’lchov bilan taqqoslashning aniqligini sezilarli darajada 
oshirishga imkon beradi. Kamchilik - bu murakkabroq o’lchov vositalarini sotib olish 
xarajatlari, operatorning professional ko’nikmalarga ega bo’lish zarurati. 
Almashtirish usuli 
Afzalliklar - o’lchov xatosi kichik, chunki u asosan o’lchov xatosi va 
qurilmaning o’lik zonasi (nol - ko’rsatkich) bilan belgilanadi. Kamchilik - ko’p 
qiymatli choralarni qo’llash zarurati. 
Bilvosita o’lchash usuli 
Afzalliklar - to’g’ridan-to’g’ri baholash usullari mavjud bo’lmagan yoki ular 
ishonchli natijalarni bermaydigan yoki katta xarajatlar bilan bog’liq bo’lgan 
miqdorlarni o’lchash qobiliyati. Kamchiliklari - o’lchash uchun vaqt va xarajatlarning 
oshishi [5]. 
Xulosa 
Yuqoridagi ma’lumotlarga asoslanib, biz metrologiya fanining qanchalik 
muhimligini tushunishimiz mumkin. Hozirgi vaqtda barcha turdagi ma’lumotlarni 
hisoblashning katta ehtiyojlari bilan biz o’lchash uchun keng imkoniyatlarga egamiz. 
Biz o’z maqsadimizga turli xil o’lchash usullari va turlari orqali erishishimiz 
mumkin, ularning soni hozirda juda ko’p. Ikkalasini ham to’g’ri tanlash bilan biz 
kerakli natijani maqbul xato bilan olishimiz mumkin. Ilm-fan va texnologiyaning 
rivojlanishi bilan metrologiya ham rivojlanmoqda.
Hisob-kitoblarning aniqligi oshib bormoqda, axborotni qayta ishlashning yangi 
usullari, yangi o’lchash asboblari paydo bo’lmoqda. Shubhasiz, metrologiyasiz biz 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
678

---

oddiy deb hisoblagan hamma narsani qila olmaymiz. Shuning uchun o’lchovlarga 
juda katta e’tibor beriladi, ularsiz shim tikishdan tortib superkompyuterlarni 
qurishgacha hech narsa qilish mumkin emas.