75
Eslatma. Tok manba induktivligidan elektr dvigatel induktivligi bir
necha borabarga yuqori, shu sababli
parllel ulaganda dvigatel
induktivligini hisobga olmasa ham bo‘ladi.
Kondensatorning sig‘im qarshiligi chastotaga teskari proporsional
(egri chiziq teskari bog‘liqligini ko‘rsatadi), shu sababli chastota ortishi
bilan
kondensatorlarning
garmonikali
toklarini
muhosoralash
(blokirovka) imkoniyati keskin pasayadi.
Yuqori chastotalar garmonikali toklari kondensatorga chiqadi, u
xuddi «garmonikali nasoslar» kabi ta’sir qiladi.
Bundan kondensatorni shikastlanishidan asrashda albatta o‘nga
garmonikalarni filtrlash uchun moslashtirilmagan drosselni ulash kerak.
5.2-rasm. Kondensatorning reaktiv qarshiligi
Yuqori garmonika toklari. Yuqori
garmonika toklari elektr
qurilmalarda yarim o‘tkazgichli jihozlardan generatsiyalanadi:
- beshinchi garmonika (250 Gs) – I5 20% I1
- yetinchi garmonika (350 Gs) – I7 -14% I1
- o‘n birinchi garmonika (550 Gs) – I11 – 9% I1
- o‘n uchinchi garmonika (650 Gs) – I13 – 8% I1
bu yerda I1 – 50 Gs li yarim o‘tkazgichli jihozni toki.
76
5.3-rasm. Parallel rezonans sxemasi
- manbaning reaktiv qarshiligi XLt chastotaga proporsional,
-kondensatorlarning sig‘imli qarshiligi Xs chastotaga teskari
proporsional. Fr.p chastotada paralleli rezonans yoki antirezonans joyiga
ega (chunki ikkala reaktiv qarshiliklar ham miqdori bo‘yicha
bir-biriga
teng, lekin teskari yo‘nalgan) va kuchaytirish (F.A) kondensatorlarda va
manbalarda (transformatorda) tokning garmonika tashkil qiluvchilari:
Takidlash muhum, chunki:
- manbaning QT quvvati qancha katta bo‘lsa (scc), shuncha
rezonansli chastota xavfli garmonikali chastota tashkil qiluvchilaridan
uzoqlashadi.
O‘zining (R) quvvati ortishida yuklama tokining garmonika tashkil
qiluvchilari kuchli samarali kuchayishi kamayadi.
Agar
tarmoq
garmonikalar
bilan
kuchli
ifloslanganida
kondensatorga induktiv g‘altaklarni ketma-ket ulash yo‘li bilan
garmanika tashkil qiluvchilar tokini bostiruvchilarni samarali himoyasini
ta’minlash mumkin.
Bu yerda induktiv g‘altak ikki xil vazifani bajaradi:
- tok garmonika tashkil qiluvchilariga nisbatan kondensator to‘la
qarshiligini oshiradi;
- tokning asosiy garmonikani tashkil qiluvchilari chastotasidan
past, kondensator va manba (Fr.p) parallel rezonansli chastotalarini
aralashtiradi.
77
5.4-rasm. Garmonikali tashkil qiluvchilarni bostirish
- kompensatsiyalovchi
reaktiv energiyani, sig‘im yuklamali
kondensatorni va induktivlik g‘altaklar tizimdan Fr.3 past chasotalarda
induktivli g‘altaklar va kondensator o‘zini xuddi induktivli yuklamadek
to‘tadi, g‘altakka parallel ulangan induktivlik
XLT biriktirilgan va u
bilan birga Fr.schastotadan yuqori bo‘lganida va ayniqsa chastotaning
asosiy garmonikalari tashkil qiluvchi chastotalarida har qanday xavfni
bartaraf qiladi.
Yuqori darajali garmonikali elektr qurilmalar uchun iste’molchilar
to‘siqlari ikki talabni bajarishi kerak:
-kondensatorlarni
himoya
qilish
va
reaktiv
energiyani
kompensatsiyalash;
-kuchlanish
buzilish
qiymatini
foydalanish
mumkinlik
darajasigacha
kamaytirish, ko‘pchilik sezgir energiya iste’molchilari
bilan birgalikda me’yorli ishlaydigan (avtomatik boshqarish tizimi,
sanoat kompyuterlari, kondensatorlar va bosh).
Bu maqsad uchun ishlab chiqarish korxonalari passiv garmonikali
filtrlarni tavsiya qiladi.
Passiv garmonikali filtrlar kondensator va induktiv g‘altakdan
tashkil topgan, liniya yuklamalariga ketma-ket ulangan.
Ular tashkil
qilgan shaxsiy chastotasi LC – berk zanjirida uni bostirilishi zarur
bo‘lgan, kuchlanish garmonika chastotasi mos keladi.
Dostları ilə paylaş: