Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov


  5.3. Kondensator qurilmalar xonalaridagi yordamchi jihozlar



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/33
tarix13.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#174817
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   33
64cdee9c20fea REAKTIV QUVVAT. 2-qism.monografiya. (1)

 


83 
5.3. Kondensator qurilmalar xonalaridagi yordamchi jihozlar 
Agar kondensator batareya podstansiyada o‘rnatilsa, u holda uning 
xonasida quyidagi yordamchi jihozlar va texnik xo‘jjatlar bo‘lishi kerak. 
- xonadagi horaratni ulash uchun termometr; 

kondensatorlarni 
nazoratli 
zaryadsizlantirish 
uchun 
zaryadsizlagich 
shtanga; 
- cho‘mich, qum bilan to‘ldirilgan quti va o‘t o‘chirgich; 
- KU ning bir chiziqli prinsipial shemasi; 
- barcha o‘rnatilgan kondensatorlar ro‘yxati. 
Ro‘yxatda quyidagi ma’lumotlar har bir kondensat uchun: 
Inventar tartib nomeri; o‘rnatilgan joyida o‘nga quyilgan va 
yozilgan uning tanasidagi, yaratgan korxona nomeri; yaratilgan yili, turi, 
nominal quvvati (kondensator turlagich taxtachasidan yozib olinadi). Bu 
ro‘yxatga, bundan tashqari barcha batareyalar quvvati kiritiladi. Yangi 
kondensator 
batareyalar 
o‘rnatilishida 
yoki 
shikastlanganlarni 
o‘chirishda sanoqqa mos ravishda o‘zgartirish kiritiladi. 
Kondensator batareyalarni bevosita sexga yoki ochiq havoda 
o‘rnatilishida zaryadsizlagich shtanga, qurilmalar sxemasi va 
kondensatorlar soni saqlanishi kerak yoki kondensatorlar yaqinida, yoki 
podstansiyada, qaysisiga batareya ulangan bo‘lsa. Havo horaratini 
o‘lchaydigan termometr uchun termometrni sho‘nday joylashtiriladiki, 
uning ko‘rsatgichlarini batareyalarni o‘chirmasdan va to‘siqlarni 
echmasdan olish imkoni bo‘lsin. Agar kondensatorlar metalli shkaflarga 
o‘rnatilgan bo‘lsa, u holda shkaflar ichki horarati o‘lchanadi. 
Kondensatorlarni har qanday o‘rnatilishida atrof muhit horaratini 
o‘lchash tashqi havo eng baland ko‘n vaqtida o‘lchash (o‘tkaziladi)olib 
boriladi. Tashqi havo horarati minusli bo‘lganida kondensatorlar 
ortiqcha sovub ketmasligi uchun KU xona ventilyasiya teshigini yopish 
zarur. 
KU larni ishlatishda ayirish qo‘shimcha texnika xavfsizlik 
talablarga itoat qilinishi zarur, bu sezilarli sig‘im borligi bilan bog‘liq. 
Agar ajratilgan kondensator o‘z vaqtida zaryadsizlantirilmasa, u 
holda bexosdan o‘nga tegib ketishda inson tanasi orqali to‘tashadigan 
zaryadsizlanish zanjiri tashkil topishi mumkin. Buning natijasida 
kondensator zaryadsizlanishida inson organizmi bir qator faktorlarga 
bog‘liq, asosan va ayniqsa o‘ngacha u zaryadlangan bo‘lgan 
kondensator sig‘imidan va kuchlanishdan. Ularning qiymati qancha 


84 
katta bo‘lsa, kondensator zaryadsizlanishi inson hayoti uchun 
xavfsizligiga sho‘ncha xavfli.
Zaryadsizlanish natijasida, boshqa holatdagi elektr tokidan 
halokatlarda 
ham, 
inson 
tanasi 
qarshiligining 
to‘tashgan 
kontaktlardagiga va boshqa shoraitlarga bog‘liq. 
Xavfli natijalardan saqlanishda kondensator qurilmalar ulanish 
sxemasi kondensatorlar ajratilgach avtomatik tez zaryadsizlanishi 
ta’minlashi kerak. Havf sodir bo‘ladigan holatlari kondensatorlar 
qurilmalarning zaryadsizlagichlari borligida bu batareyalar ajratilgandan 
so‘ng qoldiq zaryad qoladi. Buning sodir bo‘lishi, agar bexosdan 
qurilma zaryadsizlanish zanjirida ulanish bo‘lganida va saqlagichlar 
ishlab ketganida, ya’ni guruhli va alohida kondensatorlar 
himoyalanishida. 
Zaryadli kondensatorlarga tegib ketish mumkinligini istisno qilish 
uchun KU ishlatishda umumiy texnika xavfsizligiga quyidagi 
qo‘shimcha talablar bajarilishi kerak. Kondensatorlarda ishlatishdan 
oldin, o‘chirilgan KU tok o‘tkazuvchi qismlariga tegish mumkin 
bo‘lganlari, nazoratli zaryadsizlantirish o‘tkazilishi kerak. Alohida 
himoyalangan batareya kondensatorlarda har bir kondensatorda alohida 
zaryadsizlantirish o‘tkaziladi, guruhli himoyalanadiganlarda – har bir 
guruh zaryadsizlantiriladi, agar bitta umumiy himoyada barcha 
batareyalar (to‘la) yoppasiga zaryadsizlantiriladi. 
Alohida 
himoyalanganda 
har 
bir 
kondensatorni 
zaryadsizlantirilishi alohida zaryadsizlagich shtanga metall o‘zagi 
yordamida zaminlagich qisqichlari uning qisqichlarini QT ni o‘tkazadi. 
Guruhli yoki faqat bitta umumiy himoyalanishda zaminlanishi kerak 
bo‘lgan tok uzatish shinalari avvalgi o‘zagi yordamida batareyalar 
shinalanishi qisqa to‘tashtiriladi (saqlagichlardan keyin). 
Tutashtirishda uchqun paydo bo‘lishi kondensatorlarda zaryad 
borligidan darak beradi. Bunday holatda kuchlanishni nolgacha 
pasaytirish uchun to‘tashtirish bir necha daqiqa davom etishi zarur, lekin 
kondensator qisqichlarida qoldiq zaryad paydo bo‘lmasligi uchun 
kondensator qisqichlariga yoki kondensator ichiga kiritilganlaridagi 
qoldiq zaryad qolmasligi uchun kuchlanishi nolgacha pasaytiriladi.
Kondensator ichiga, kondensator qisqichlari orasiga biriktirilgan, 
bundan tashqari zaryadsizlantirish qarshiliklarida yoki dvigatellarda yoki 
kuch 
transformatorlari 
cho‘lg‘amlarida, 
batareyalarni 


85 
zaryadsizlantirishda, 
alohida 
zaryadsizlagich 
qarshiliklarda 
kondensatorlarda nazoratli zaryadsizlantirish o‘tkazilishi zarur.
Chunki bu kichik sig‘imli bo‘lganligi sababli kondensator tanasi 
bilan va qisqichlar ora sig‘imli nazoratli zaryadsizlantirish bajarilishi 
ortiqcha hisoblanadi. Kondensator qisqichlari oralig‘idagi sig‘im 
zaryadsizlantirilishi zaryadsizlantirish shtanga hisoblanadi, u bilan bir 
vaqtda qisqichlar oralig‘idagi sig‘im zaryadsizlanish va kondensator 
tanasi zaminlanadi. 
Kondensator qurilmalarni zaryadsizlagich shtanga shu jihozlardagi 
kuchlanishni o‘lchashi izolyasiyalovchi operativ qayta o‘lchash uchun 
shtangalar bir xil bo‘lishi kerak. Metalli o‘zakli shtanganing ko‘ndalang 
kesimi 25 mm2 ega bo‘lishi kerak va o‘ndan kam bo‘lmasin.
Nosoz saqlagichlar yoki ishlagan patronlarni almashtirish KU 
kuchlanishdan ajratilib nazoratli zaryadsizlantirishdan keyin o‘tkaziladi. 
Yuqorida sanab o‘tilgan talablardan tashqari, kondensator 
qurilmalarga har ko‘ni xizmat ko‘rsatish, kondensatorlarni sinashda 
qo‘shimcha talablarga rioya qilinishi zarur. Agar kondensator yuqori 
to‘g‘rilangan kuchlanishda sinashda sinalsa, u holda sinash tugatilgach 
bu kondensatorda nominal kuchlanishdan yuqori bo‘lgan kuchlanishli 
zaryadlanish qoladi.
Shu sababli kondensatorlarni sinashda, kondensatorni sinash 
kuchlanishga 
bog‘liq 
ravishda 
tanlangan 
qarshiliklarda 
zaryadsizlantirish kerak. Bu talab kuch kabellariga ham taaluqli, kabel 
yuqori 
kuchlanishda 
sinalganidan 
keyin, 
uni 
qarshiliklarda 
zaryadsizlantirilishi kerak.
Sinashdan keyin kondensatorni zaryadsizlantirish uchun shu 
turdagi elektr uskunalarni qo‘llash mumkin, doimo o‘rnatilgan 
zaryadsizlagich qarshilik sifatida, lekin kondensatorda nominal 
kuchlanishga qarshi yuqori kuchlanish borligini hisobga olinishi kerak. 
Katta sig‘imli kondensatorlarni zaryadsizlantirish, bir necha yuz voltli 
kuchlanishli zaryadlanganlarni, volitmetrda o‘tkazish qulay, cho‘nki bu 
holatda asbobda zaryadlanayotgan kondensator qisqichlarida asta sekin 
kuchlanish pasayishi kuzatilib boriladi. 
Hoxlagan nominal kuchlanishda hech qachon yuqori kuchlanishli 
sinash tugagach qisqa to‘tashtirish yo‘li bilan ularni zaryadsizlantirish 
o‘tkazilishi mumkin emas. 
Asinxronli 
dvigatellarning 
reaktiv 
quvvatini 
alohida 
kompensatsiyasi ma’lum bir shoraitlarda dvigatel o‘z – o‘zidan 


86 
qo‘zg‘alishi kuzatilishi mumkin, bu xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarga 
xavf tug‘diradi.
Bunday holat shoraiti qurilmaning kam qismida uchraydi, lekin 
yuqori xavfsizlik ta’minlanishi uchun xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni 
ogohlantirish ajratilgan dvigatel qisqichlarida kuchlanish borligi; alohida 
kompensatsiyalovchilarda har doim, o‘chirilgandan so‘ng dvigatel 
qancha vaqt aylanib tursa sho‘ncha vaqt zaryadga ega bo‘ladi. 
Kondensatorlarni 
ishlatishda, 
xloridlangan 
zifenil 
bilan 
shimdirilgan, misol savolli, uning zaharlik hossasini hisobga olish zarur.
Agar xloridlangan zifenil zichlagichlar orqali sachragani sezilsa, u 
holda kondensatorning har qanday ish holatida oldindan quyidagi 
tashkiliy ehtiyotkorlik choralari kurilishi kerak. Ishni respiratorda 
bajarilishi, qaerda zifenil siriqishi aniqlangan bo‘lsa, ish tugatilgach 
qo‘lni obdon sovunlab yuvish kerak. 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin