(6.6)
92
Asinxron dvigatel turg‘un ishlash doirasi quyidagi mintaqada
0 < s < schegara.
Turg‘unlik mezoni bo‘lib va reaktiv quvvat o‘sishi belgisi elektr
dvigatel ulanish nuqtasidagi kuchlanish o‘zgarishida:
(6.7)
bu yerda Q = Qr – Qn – elektr dvigatel ulanish nuqtasidagi reaktiv
quvvat nomuvozanati.
6.3g-rasmdan ko‘rinib turibdiki, (6.7) tenglama sharti kuchlanish
og‘ishi Uchegar pasayganda buziladi. Bu holatda dvigateldagi reaktiv
quvvat iste’moli ortishi kompensatsiyalanmasdan dvigatel to‘ntariladi.
Asinxron dvigatelning quvvati, maksimal quvvati Rmax ga s =
schegar bo‘lganida teng. Agar (6.1) quvvatdan sirpanish hosilasi
bo‘yicha olinsa va uni nolga tenglashtirilsa
(6.8)
u holda chegaraviy sirpanishni olamiz
(6.9)
uni (6.1) ga qo‘yib, asinxron dvigatelning maksimal quvvatini
aniqlaymiz yoki o‘nga teng to‘ntaruvchi momentni, solishtirma birlikda,
(6.10)
Uchegar maksimal quvvatda va R0 yuklama teng: Rmax = R0 (6.2b-
rasmda nuqta 4). Bu tenglikni (6.10) ga qo‘yib, chegaraviy kuchlanishi
qiymatini olamiz:
(6.11)
bu yerda β= P0/Pn - asinxron dvigatelning yuklama koeffitsienti.
Barcha asinxron tugun yuklamasining yuklanishlarini bitta
asinxron dvigatelining ekvivalenti bilan ko‘rsatish (taqdim etish)
mumkin.
Dvigatelning ekvivalentli quvvati asinxron yuklamalar ulushi katta
bo‘lgani sababli korxona elektr ta’minoti tizimida ta’minot manbalari
quvvati bilan va elektr tarmoq elementlari uzatish imkoniyatlari bilan
taqqoslab o‘lchab bo‘ladigan. Mos ravishda va asinxron dvigatelning
93
ekvivalentli qarshiligi xd tashqi qarshilik qiymatlari bilan taqqoslab
o‘lchab bo‘ladigan xtash= xl + xT+xg, ulanadigan liniya qarshiligi (xl),
transformatorlar (xT) va generatorlarniki (xg) tashqi elektr ta’minot
tizimi tarmoq va dvigatelning ekvivalentli almashuv sxemasi 6.4a.
rasmda.
(6.9)-(6.11) o‘zaro nisbatida faqat elektr dvigatel qarshiligi hisobga
olingan edi. Tashqi qarshilikni xtash hisobga olish bilan ular quyidagi
ko‘rinishni qabo‘l qiladi:
6.4-rasm. Almashuv sxema (a) va asinxron dvigatel ekvivalentli tavsifi
(b): 1 – ta’minot tarmoq tashqi qarshiligi hisobga olinmaganda; 2– uni
hisobga olganda
(6.12)
(6.13)
(6.14)
bu yerda E – ta’minot manba FIK (tizimining ekvivalent generatori), u
shu qo‘zg‘atishni avtomatik rostlashlar ta’siri (hisobiga) sababli
o‘zgarmasdan ushlab turiladi.
(6.10) va (6.13) larni taqqoslashdan ko‘rinib turibdiki, agar E = Ug
bo‘lganida ham, ya’ni generatorlarni eng samarali qo‘zg‘alishida
rostlash (dU/dt va dI/dt hosilasida), dvigatelning maksimal ruxsat etilgan
quvvati Rmax tashqi qarshilik ta’siri sababli kamayadi xtash Schegar
ham kamayadi.
6.4b-rasmda asinxron dvigatel ekvivalentli tavsifi ko‘rsatilgan
xtash ni hisobga olmasdan va hisobga olib, taqqoslardan ko‘rinib
turibdiki xtash ta’siri uning zaxira turg‘unligiga ta’sir qiladi. Energiya
tizim tarmog‘i qarshiligi katta bo‘lganida - xtash ning yuklamaga ta’siri
94
barcha asinxron yuklamalar, noturg‘unligini shartlagan bo‘lishi mumkin,
lekin har bir dvigatel alohida (6.9) formula bo‘yicha va etarli darajada
zaxira turg‘unliggiga ega.
Asinxron yuklamalar turg‘unligi buzilishining asosiy ehtimoliy
sababi tarmoqda kuchlanishning pasayishi hisoblanadi, yirik quvvatli
dvigatellarni ishga tushirilishi hisoblanadi. Uchegar kuchlanishining
pasayishi (6.3g-rasm) asinxron dvigatellar iste’mol qiladigan, reaktiv
quvvat, keskin oshib ketadi.
Bu tarmoqda kuchlanish isrofi ortishiga olib keladi I·xtash va
jarayoni tobora usib borayotgan asinxron yuklamalari tugunida
kuchlanish pasayishi (kuchli kuchlanish).
Bunday halokat natijasi – asinxron dvigatellarning yoppasiga
to‘ntarilishiga, ta’minot manba o‘chishiga olib keladi.
Dvigatellarning turg‘unligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar,
ularning aktiv quvvat bo‘yicha yuklanishi va tizimining tashqi qarshilik
ko‘rsatgichlari. Bu ko‘rsatgichlar qiymati oshishi bilan turg‘unlik
zaxirasi pasayadi.
Bundan tashqari, asinxronli yuklama turg‘unligiga ta’sir
qiluvchilar kondensatorlar quvvatiga ham ta’sir ko‘rsatadi, mana shu
yuklamali tugunda o‘rnatilganlarga rostlanishining salbiy samarasi
tufayli kondensatorlar, ishlab chiqarib berayotgan ularning reaktiv
quvvati tarmoq kuchlanishi pasayishida pasayadi, bu reaktiv quvvat
tanqisligiga sabab bo‘ladi va ko‘chkili kuchlanish sodir bo‘lishiga sabab
bo‘ladi.
6.5-rasm. Almashuv sxemasi (a) va ko‘ndalang sig‘imli kompensatsiya
asinxron yuklamalar uning ekvivalentli almashuv sxemasi (b)
95
Kondensatorlar sig‘imli qarshiligini hisobga olib o‘zgartirganda
(6.14) ko‘ndalang sig‘imli kompensatsiya ifodasini albatta sonli ta’sirini
hisobga olish uchun zarur. Buning uchun asinxron dvigatel ko‘ndalang
kompensatsiyasining almashuv sxemasi (6.5-rasm) ekvivalent sxema
bilan almashtiriladi, bu yerda tashqi qarshilik xtash= xl + xt+xg
sig‘imining qarshiligi xkb bilan parallel yig‘iladi xkb (6.5b-rasm).
-
(6.15)
Tarmoq kuchlanishi U ekvivalent kuchlanish bilan almashtiriladi:
u holatda chegaraviy kuchlanish teng bo‘ladi:
(6.16)
Kuchlanish
(6.14 formula bo‘yicha)
bo‘lganida. Lekin kompensatsiya darajasi ortishi bilan
(kondensator batareyalar sig‘imi ortishi chegaraviy) kuchlanishi
kamayadi va sig‘im yo‘qligida joyga egaligi, qiymatiga yaqinladashi va
balki kamayishi mumkin.
Xkb ayrim qiymatlarida, qachon xd ≤ xek va xkb < xtash
dvigatelning turg‘unligi ta’minot tarmog‘i kuchlanishining barcha
mumkin bo‘lgan pasayishlarida ta’minlanadi.
xd ≤ xek va xkb dvigatelning yaqinida sig‘im bo‘lishi turg‘unlik koeffitsientidan
aniqlanadi:
(6.17)
Dastlabki kuchlanish tizimining hisoblangan nuqtasida quyidagi
nisbat bo‘yicha aniqlanadi:
(6.18)
Qc dvigatelning sochilish reaktiv quvvati (6.1) nisbat bo‘yicha
hisoblanadi oxirgi ishlash shartidan nominal sirpanish bo‘lganida.
R/s va R qiymatlari (6.1) aniqlanadi, agar RAD va U larni nisbiy
birliklar bilan almashtirilsa (ya’ni RAD = 1 va U = 1), u holda
96
(6.19)
Uning to‘ntarilishga kelishida dvigatel qisqichlarida kuchlanishni
hisoblash uchun, ((6.5) nisbati) chegaraviy sirpanishda tizimning hisobiy
nuqtasida iste’mol qilinayotgan reaktiv quvvatni bilish zarur:
(6.20)
(6.12) shartini hisobga olinishda turg‘unlik saqlanadi:
(6.20) va (6.13) larga asoslanib Q = P ni qabo‘l kilamiz, va chunki
dvigatel iste’mol qiladigan, aktiv quvvat, o‘zgarmas deb qabul qilingan,
sirpanishga bog‘liq emas, shu vaqtda, Uchegar tarmoqdagi mos
keladigan kuchlanishga:
(6.21)
Bundan dvigatellar qisqichlaridagi kuchlanishni topish mumkin, u
holatda ularning to‘ntarilishi sodir bo‘lishini aniqlash mumkin:
(6.22)
Dostları ilə paylaş: |