Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov

 
6.2. Sinxron dvigatellar turg‘unligi 
Sinxron dvigatellar sinxronizmdan tushib qoladi va to‘xtaydi, agar 
elektr magnit momentli dvigatel o‘qida to‘xtash momentidan katta 
bo‘lsa. Elektr magnitmomentli Msd nisbiy birliklarda uning quvvati Rsd 
ga teng, u quyidagi o‘zora nisbatdan aniqlanadi: 
 
(6.23) 

---

97 
bu yerda 
– sinxron moshinaning FIK, hozirgi holatda elektr 
dvigatelniki; U – sinxron moshinaning qisqichlaridagi kuchlanish; 
– dvigatel qarshiligi 
va uni ta’minlovchi tarmoq 
; 
va 
δ-vektorlar orasidagi burchak. 
Sinxronli dvigatellar maksimal quvvati qiymati δ= 90° burchakka 
teng bo‘lganida erishiladi: 
(6.24) 
Agar kuchlanish U dvigatel qisqichlarida pasaysa, u holda uning 
ruxsat etilgan maksimal aktiv quvvati kamayadi. CHegaraviy 
kuchlanishga erishganida Rmax kamayadi, yuklama o‘qidagi Ro quvvat 
qiymatigacha. Kuchlanishning yanada pasayishi ish rejimining 
turg‘unligi buzilishiga va dvigatel to‘xtashiga olib keladi. 
qiymati 
bo‘lganida aniqlanadi: 
 
 
(6.25) 
Sinxron dvigatelning chegaraviy ruxsat etilgan imkoniyati quvvati 
uning qo‘zg‘atish rostlagichi va tarmoq qarshiligi xtash bo‘lganida 
 
(6.26) 
bu yerda Eq – mashinaning sinxron FIK, qo‘zg‘atish tokga proporsional; 
U – tarmoq nuqtasidan olinadigan kuchlanish; xd – bo‘ylama o‘qdagi 
dvigatelning induktivli sinxronli qarshiligi; xtash tarmoq induktiv 
qarshiligi. 
Shunday qilib, sinxron dvigatel chegaraviy kuchlanishi, uning 
yuklanishiga, tarmoq kuchlanishiga, dvigatel FIK ga va tarmoq 
(nuqtasiga) ulangan joyigacha bo‘lgan qarshilikka bog‘liq. Yuklama 
oshishi va tashqi zanjir qarshiligi chegaraviy kuchlanish oshishiga olib 
keladi (6.25) va (6.26) lar yaxshilanishi bilan bog‘liq. Shu nuqtaiy 
nazardan cosφ nisbatan qiymatlilarini qo‘llash maqsadga muvofiq. 
AVR ga ega bo‘lganida hoxlagan kuchlanishning og‘ishi, tokning 
yoki rotorning burchak siljishi oldindan nisbatan δ qiymati qo‘zg‘atish 
tokining miqdori o‘zgarishiga olib keladi, etarli darajada kuchlanish 
darajasini yoki FIK belgilangan nuqtada ushlab turish uchun. Bunday 
holatda sinxronli qarshilik xd o‘tish qarshiligi bilan aralashadi xd o‘tish 

---

98 
qarshiligi bilan aralashadi xd va mashinaning o‘tish FIK Eq shu 
qarshilik orasida.
 
 
 
 
 
 
(6.27) 
Bu holatda tarmoq chegaraviy kuchlanish sezilarli darajada 
pasaygan bo‘ladi (6.25) ga nisbatan, cho‘nki 
 
ARV li sinxron mashinalar turg‘unligining buzilishi juda kam 
uchraydi, ularsizlarga nisbatan, asosan kuchlanish pasayishida QT da 
shu yuklamali tugunida.