Оliy va o„rta maхsus ta‟lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Nazariy ma‟lumot: 
Sirka kislotali bijgʼishda ishtirok etadigan bakteriyalar yaxshi rivojlanishi 
uchun kislotalilik darajasi bilan harorat o‗rtasida muayyan nisbat saqlanishi zarur. 
Chunonchi, harorat o‗rtasida muayyan nisbat saqlanishi zarur. Harorat 40, 35, 30, 
25, 20 va 150
o
C bo‗lganda eritmadagi kislota miqdori shunga muvofiq 0,5, 10, 
15, 20, 25 % bo‗lishi kerak. 

---

64 
Ishning borish tartibi: 
1.
Bu mashgʼulotni o‗tkazish uchun 4 ta konussimon kolba olinib, ularning 
har qaysisiga 50 ml dan pivo quyiladi va ichida 2 g shakar eritiladi. 
2.
Birinchi va ikkinchi kolbalarga tegilmaydi.
3.
Uchinchi kolbadagi eritmaniki 20 % yetguncha sirka kislota qo‗shiladi. 
Birinchi va uchinchi kolbalar + 30
o
C termostatda, ikkinchi va to‗rtinchi kolbalar 
esa xona haroratida saqlanadi. 
4.
Kolbalardagi eritmalarning kislotalilik darajasi va harorati bir hilda 
bo‗lmasligi sababli sirka kislotali bijgʼish turi rivojlanadi.
Bu bakteriyalar ular tomonidan hosil qilingan pardalarning o‗sish xiliga 
qarab, bir-biridan farq qiladi: 
1. Аtsetobakter atseti (
Acetobakter aceti
) nomli bakteriyalar shilimshiqqa 
o‗xshash silliq parda hosil qiladi. Ularning pardasi kolba devoriga ko‗tariladi va 
yod taʼsirida sargʼayadi. 
2. Аtsetobakter ransens (
Acetobakter rancens
) nomli bakteriyalar sernam 
parda hosil qiladi. Ularning pardasi ham kolba devoriga ko‗tariladi va yod 
taʼsirida sargʼayadi. 
3. Аtsetobakter pasterianum (
Acetobakter 
pasteurianum
) 
nomli 
bakteriyalarning pardasi quruq va gʼadur-budir bo‗lib, yod taʼsirida ko‗karadi. 
4. Аtsetobakter kutzingianum (
Acetobakter kutzingianum
) nomli 
bakteriyalarning pardasi shilimshiqsimon silliq bo‗ladi, kolba devoriga yopishib 
ko‗tariladi va yod taʼsirida ko‗karadi. 
Bakteriyalar pardasining oʼsish shakli va yod taʼsirida bo‗yalishi 
tekshiriladi: 
1.
Eritmada sirka kislota bor-yo‗qligi aniqlanadi.
2.
Buning uchun kolbadan olingan suyuqlik soda kristallari biln 
neytrallanadi va ustiga FeCl
3
tuzi eritmasi quyiladi, natijada eritma qizgʼish-
qo‗ng‘ir rangga kiradi.
3.
Eritmaning rangi bunday o‗zgarishi tarkibida sirka kislota borligidan 
dalolat beradi. Bakteriyalarning kolba devoriga yopishgan pardasidan kichik 
bo‗lakcha olib surtma tayyorlanadi.
4.
U spirt lampasida fiksatsiya qilingandan keyin fuksin bilan bo‗yalib, 
so‗ngra mikroskopda kuzatiladi.