Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek

O‘zbekistonda korrupsiya dinamikasi. O‘zbekiston Korrupsiyaga qarshi kurashda uzoq muddatli ijobiy dinamikani namoyish etuvchi 16 ta davlatdan biridir.
Transparency International xalqaro tashkilotining Korrupsiyani his etish indeksi bo‘yicha, 2010 yildan beri O‘zbekiston har yili o‘z mavqeini yaxshilamoqda. 2019 yilda O‘zbekiston 25 ball bilan 180 o‘rindan 153-o‘rinni egallagan bo‘lsa, 2010 yilda 16 ball bilan 172- o‘rinni egalladi⁷¹.
Transparency International tashkilotining 2016 yildagi global Korrupsiya barometriga ko‘ra, O‘zbekistondagi respondentlarning atigi 18 foizi pora bergani haqida xabar bergan va respondentlarning atigi 23 foizi Korrupsiyani mamlakatdagi uchta eng jiddiy muammolardan biri sifatida qayd etgan. Respondentlarning so‘rovlariga ko‘ra, yo‘l harakati xavfsizligi politsiyasi (so‘ralganlarning 17 foizi ularga pora berganligini tan olgan) va ta’lim va tibbiyot xodimlari (respondentlarning 16 foizi) eng korrupsionerlardir. Respondentlarning Korrupsiya to‘g‘risida xabar berishiga nima to‘sqinlik qiladi, degan savolga, 39% ular bu savolga javobni bilmasliklarini aytishdi va ikkinchi eng keng tarqalgan javob, 17% olgan holda shunday javob berdi: "salbiy oqibatlardan qo‘rqish tufayli".
Jahon banki tashkilotlarida o‘tkazilgan so‘rovda firmalarga oltita turli bitimlar, jumladan soliqlarni to‘lash, ruxsatnomalar yoki litsenziyalar olish va davlat xizmatlariga ulanish bo‘yicha pora berish taklif qilingan vaziyat baholandi. Ushbu tadqiqot natijalariga ko‘ra, O‘zbekistondagi vaziyat dunyo va Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasidagi o‘rtacha ko‘rsatkichlarga qaraganda qulayroq. Masalan, O‘zbekistonda so‘rovda qatnashgan barcha firmalarning atigi 6 foizi o‘z amaliyotida pora talab qilishi kerakligini ta’kidlagan,


⁷¹ Бахтишод Хамидов. Измерение коррупции // Экономическое обозрение №4
(244) 2020. https://review.uz/ru/bjw
dunyoda bu ko‘rsatkich 17 foizni, Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasida esa 11 foizni tashkil etadi.
Jamoatchilik fikrini o‘rganish natijalariga ko‘ra, "Ijtimoi fikr" markazi ba’zi joylarda korrupsiya va poraxo‘rlik darajasi yuqori darajada ekanligini aniqladi. Masalan, fuqarolar fikriga ko‘ra, 2018 yilda sog‘liqni saqlash va tibbiyot sohasi korrupsiya va poraxo‘rlikka ko‘proq moyil bo‘lgan - buni respondentlarning 43,7 foizi qayd etgan. Keyingi yo‘nalishlar ta’lim (39,4%) va soliq tizimi (12,2%).
Xuddi shu markaz tomonidan o‘tkazilgan "Korrupsiyaga qarshi kurash" jamoatchilik fikrini o‘rganish markazida o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra, 2018 yilda sog‘liqni saqlash tizimi, ishga qabul qilish jarayoni va oliy va xalq ta’limi tizimi O‘zbekistondagi eng korrupsiyalashgan sohalar qatoriga kiritildi. Buning ortidan sudlar, prokuratura organlari, Ichki ishlar vazirligi, soliq organlari va sanitariya-epidemiologiya nazorati va nazorati organlari ish olib boradilar.
Aniqlangan korrupsion huquqbuzarliklar davlat korxonalari va muassasalari, ichki ishlar organlari va banklar eng korrupsiyalashgan sohalar ekanligidan dalolat beradi. Ushbu joylarning aksariyati aholi tomonidan so‘rov davomida aniqlangan joylarga to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, mansabdor shaxslar tomonidan 2013 yildan 2017 yilgacha korrupsiyaga oid jinoyatlar sodir etish 43 foizga kamaydi, xususan, prokuratura organlari tomonidan 2015 yildan 2017 yilgacha turli korrupsion jinoyatlar uchun 14171 kishiga (2015 yil - 6853, 2016
yil - 4524, 2017 yil - 2794) qarshi 8572 ta jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan
(2015 yil - 3778, 2016 yil - 2860, 2017 - 1934).

4.