Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

19. 0 ‘yindagi intizomlilik
0 ‘yindagi intizomlilik o‘quvchi o‘yinning barcha tartib-qoida- 
larini, o‘z zimmasiga yuklangan hamma vazifalami ongli va vijdonli 
bajarishini bildiradi. Bunday o ‘yinchi maqsadga erishishi uchun 
ofz jamoasi bilan birgalikda harakat qiladi.
Ongli intizom o‘yinni yaxshirioq o'zlashtirishga, o'yinchilar 
kayfiyatining yaxshilanishiga yordam bcradi. Buning natijasida 
mashg‘ulotlar qiziqarli va samarali o'tadi.
0 ‘quvchilami o‘yinda o ‘z xatti-harakat la riga tanqidiy muno­
sabatda bo‘lish, bir-birlariga beg'araz yordam berish ruhida tar­
biyalash bilan ana shunday intizomga erishish mumkin. Ba’zida 
o£qituvchi o'yinni mantiqan to‘g‘ri va aniq tushuntirib bera ol- 
magani sababli, o‘yin intizomi buziladi. 0 ‘quvchilar o‘yin maz­
munini yetarli darajada anglab olmagani, tushunmaganlari uchun 
ham qoidalarni buzadilar, o ‘zaro bahslashadilar, o‘yinda har xil
69

---

xatoliklaiga yo‘l qo‘yadilar va bir-biriariga qo‘pollik qiladilar. Rah- 
bar bu xatolami o‘quvchilarga o‘yinni yana bir marta tushuntirish 
bilan osongina tuzatishi mumkin.
Bolalaming o‘yin paytidagi intizomi o‘yinga to‘g‘ri rahbarlik 
qilishga ham bog'liq bo‘ladi. Shuning uchun intizom buzilganda 
o‘qituvchi buning sababini birinchi galda o‘yinga rahbarlik qilishda 
yo‘l qo‘ygan xatolaridan qidirishi lozim.
20. Hakamlik qilish
Har bir o‘yin obyektiv va odilona hakamlikni talab qiladi. 
Agar belgilangan qoidalaming bajarilishini diqqat bilan jiddiy 
kuzatilmasa, o‘yin o £zining ta’lim-tarbiyaviy qiymatini yo‘qotadi. 
Hakamlikni ko‘pincha o‘yin rahbarining o‘zi bajaradi. Ammo bu 
ishni o‘yinchilardan birortasi (bolalaming o‘zlari saylagan yoki 
o'qituvchi tayinlagan o'quvchi) bajargani ma’qulroq. Bu tadbir 
bolalarda tashkilotchilik malakalarini tarbiyalashda yordam beradi. 
Agarda o ‘yinda bolalardan birortasi hakamlik qilsa, rahbar o‘zining 
fikr-mulohazalarini o‘yinchilarga hakamlik vazifasi ni bajarayotgan 
o‘quvchi orqali aytadi.
Rahbar-hakam o‘yinning borishini diqqat bilan kuzatishi va 
imkoni boricha har bir o‘yinchini nazorat qilib turishi lozim. Faqat 
shundagina o ‘yinning natijasiga obyektiv baho berish mumkin. 
Shuni unutmaslik kerakki, holis hakamlik qilmagan hakamga 
o‘yinchilar ishonmay, u bilan hisoblashmay qo‘yadilar. Bunday 
hakamning obro‘si qolmaydi.
Rahbar-hakam komandalaming kuchi va ulardagi o‘yinchilar- 
ning soni teng bo‘lishini, shuningdek, ishtirokchilar uchun bir xil 
sharoit yaratilishini, ya’ni ular o‘ynaladigan joy, asbob-anjomlar 
va boshqalar bilan bir xil ta’minlanishini hisobga olishi lozim.
70

---

Hakam o ‘yinda qo‘polliklarga yo‘l qo'ymasligi, o'yin usul- 
larining to'g'ri bajarilishini kuzatib turishi, o‘yindagi harakatlami 
takomillashtirishga va chaqqonlikni orttirishga e’tibor berishi kerak. 
Hakam o'yin jarayonida tarbiyachi rolini ham bajarishi, bolalarda 
kclgusida zarur bo'ladigan xislatlarni va malakalami shakllantirishi 
hamda mustahkamlashi kerak.