O'quv qo'llanma
Yüklə 4,33 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5-MAVZU. KRIPTO TIZIM ASOSLARI
|
Nazorat savollari
1. Zamonaviy kompyuter stenografiyasi haqida ma’lumot bering? 2. Kompyuter stenografiyasi istiqbollari haqida ma’lumot bering? 3. Kompyuter stenografiyasining asosiy vazifalari haqida m a’lumot bering? 4. Konfidentsial axborotlami ruxsatsiz kirishdan hamoyalash haqida m a’lumot bering? 5. Monitoring va tarmoq zaxiralarini boshqarish tizimlarini yengish haqida m a’lumot bering? 6. Dasturiy ta’minotni niqoblash haqida m a’lumot bering? 7. Mualliflik huquqlarini himoyalash haqida ma’lumot bering? 8. Stenografik dasturlar to‘grisida qisqacha m a’lumot bering? 9. Axborot xavfsizligini ta’minlashning apparat vositalari haqida m a’lumot bering? 10. Axborot xavfsizligini ta ’minlashning dasturiy vositalari haqida m a’lumot bering? 11. Kompyuter tizimining xavfsiz ishlashining asosiy shartlari haqida m a’lumot bering? 12. EHM himoyasini ta’minlashning texnik vositalari haqida ma’lumot bering? 13. Tarmoq xavfsizligini ta’minlashning texnikaviy vositalari haqida m a’lumot bering? 30 5-MAVZU. KRIPTO TIZIM ASOSLARI «Kriptografiya» atamasi dastlab «yashirish, yozuvni berkitib quymoq» m a’nosini bildirgan. Birinchi marta u yozuv paydo boMgan davrlardayok aytib o'tilgan. Hozirgi vaqtda kriptografiya deganda har qanday shakldagi, ya’ni diskda saqlanadigan sonlar ko‘rinishida yoki hisoblash tarmoqlarida uzatiladigan xabarlar ko'rinishidagi axborotni yashirish tushuniladi. Kriptografiyani raqamlar bilan kodianishi mumkin boMgan har qanday axborotga nisbatan q o ‘llash mumkin. Maxfiylikni ta’minlashga qaratilgan kriptografiya kengroq qoMlanilish doirasiga ega. Aniqroq aytganda, kriptografiyada qo‘llaniladigan usullaming o‘zi axborotni himoyalash bilan bogMiq boMgan ko‘p jarayonlarda ishlatilishi mumkkn. Kriptografiya axborotni ruxsatsiz kirishdan himoyalab, uning maxfiyligini ta ’minlaydi. Masalan, tulov varaklarini elektron pochta orkali uzatishda uning o'zgartirilishi yoki soxta yozuvlaming qushilishi mumkin. Bunday hollarda axborotning yaxlitligini ta’minlash zaruriyati paydo bo‘ladi. Umuman olganda kompyuter tarmogiga ruxsatsiz kirishning mutlaqo oldini olish mumkin emas, lekin ulami aniqlash mumkin. Axborotning yaxlitligini tekshirishning bunday jarayoni, ko‘p hollarda, axborotning haqiqiyligini ta ’minlash deyiladi. Kriptografiyada qoM- laniladigan usuilar ko‘p boMmagan o ‘zgartirishlar bilan axborotlaming haqikiyligini ta'm inlashi mumkin. Nafaqat axborotning kompyuter tarmogidan ma’nosi buzilmasdan kelganligini bilish. balki uning muallifdan kelganligiga ishonch hosil qilish juda muhim. Axborotni uzatuvchi shaxslam ing haqiqiyligini tasdiklovchi turli usuilar m a’lum. Eng universal protsedura parollar bilan almashuvdir, lekin bu juda samarali bo'lm agan protsedura. Chunki parolni quliga kiritgan har qanday shaxs axborotdan foydalanishi mumkin bo‘ladi. Agar ehtiyotkorlik choralariga rioya qilinsa, u holda parollaming samaradorligini oshirish va ulami kriptografik usuilar bilan himoyalash mumkin. lekin kriptografiya bundan kuchliroq parolni uzluksiz o‘zgartirish imkonini beradigan protseduralami ham ta’minlaydi. Kriptografiya sohasidagi oxirgi yutuklardan biri — raqamli signatura — maxsus xossa bilan axborotni toMdirish yordamida yaxlitlikni ta ’minlovchi usul, bunda axborot uning muallifi bergan ochiq kalit m a’lum boMgandagina tekshirilishi mumkin. Ushbu usul maxfiy kalit yordamida yaxlitlik tekshiriladigan ma’lum usullaran ko‘proq afzalliklarga ega. Kriptografiya usullarini kullashning ba’zi birlarini ko ‘rib chikamiz. Uzataladigan axborotning m a’nosini yashirish uchun ikki xil o ‘zgartirishlar qo‘llaniladi: Yüklə 4,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|