O‗quv-uslubiy qo‗llanma

 
 
2. Nuqtali vergul
- mazmuni u qadar yaqin bo‗lmagan sodda sodda gaplar orasida
yoki sodda gaplarning o‗zida vergul ishlatilgan bo‗lsa qo‗yiladi. (Nuqtali vergul izohlash, 
sabab, natija kabi ma‘no munosabatlari bilan bog‗langan, tarkibida bir necha vergul , ikki 
nuqta, tire kabi, tinish belgilari bo‗lgan qo‗shma gaplarga qo‗llanadi): 
 
 
Bahor keldi; bog‗iimizda oq, yashil gullar una boshladi.
 
 
3.Ikki nuqta
– keyingi sodda gap oldingi sodda gapning sababini bildirsa, 
natijasini bildirsa, oldingi gapning ma‘nosini izohlab to‗ldirsa, qo‗yiladi.
 
 
Bugun havo ochiq: derazalarni lang ochib qo‗ysa ham bo‗ladi .(natija) 
 
4. Tire
- sodda gaplar mazmuni o‗zaro zid bo‗lsa, mazmuni bir-biriga o‗xshatilsa 
yoki oldingi sodda gap keyingi sodda gapning payt –shartini bildirsa qo‗yiladi: 
Jismimiz
yo‘qolur – o‗chmas nomimiz. (zidlik) Vaqting ketdi – baxting ketdi (o‗xshatish) Qo‗shning 
tinch- sen tinch. (payt-shart)

---

43 
Qo‗shma gap qismlari bog‗lovchi yoki bog‗lovchi vazifasidagi grammatik vositalar, 
nisbiy so‗zlarsiz ohang orqali bir-biri bilan aloqaga kirishib sintaktik butunlikni – 
bog‗lovchisiz qo‗shma gapni tashkil etadi. 
Ikki va undan ortiq sodda gaplarning grammatik bog‗lovchilar yordamisiz 
birikividan tuzilgan qo‗shma gaplar bog‗lovchisiz qo‗shma gaplar hisoblanadi. 
Tahlil jarayonida bog‗lovchisiz qo‗shma gap qismlariniing birikish usullarini 
aniqlashga alohida e‘tibor berish lozim. Ohang sodda gaplarni o‗zaro biriktirishda asosiy 
rol o‗ynaydi. 
Tahlil mobaynida bog‗lovchisiz qo‗shma gap turlarini aniqlash uchun tarkibidagi 
sodda gaplarning ichki grammatik, mazmun va intonatsion xususiyatlaridan tashqari, 
bog‗langan va tobe munosabatli qo‗shma gaplarning tuzilishi tarkibi, mazmuni va 
intonatsiyasini qiyoslab ko‗rish talab etiladi.
Sodda gaplar o‗rtasidagi mazmun 
munosabatlari va intonatsiyasini belgilashda qo‗shma gapning boshqa turlari bilan 
qiyoslash katta yordam beradi. Sodda gaplar orasiga bog‗lovchi va boshqa grammatik, 
leksik vositalarni qo‗yib chog‗ishtirish orqali bog‗lovchisiz qo‗shma gap tiplarini aniqlash 
mumkin